Nội dung ôn tập Ngữ Văn Lớp 10 - Chủ đề Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

TRƯỜNG THPT AN KHÁNH
TỔ NGỮ VĂN
NỘI DUNG ÔN TẬP TẠI NHÀ
TỪ NGÀY 13/4 ĐẾN 18/4/2020
Ninh Kiều, ngày 10 tháng 4 năm 2020
CHỦ ĐỀ: CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN
(Nguyễn Dữ)
I. Hệ thống kiến thức
	1. Tác giả
- Nguyễn Dữ (? - ?), sống vào khoảng thế kỉ XVI. Ông xuất thân trong một gia đình khoa bảng, từng đi thi và đã ra làm quan, nhưng không lâu thì lui về ẩn dật.
	2. Xuất xứ
- Tác phẩm rút ra từ Truyền kì mạn lục - một "thiên cổ kì bút" viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI.
	3. Thể loại
- Truyền kì là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực qua các yếu tố kì lạ, hoang đường. Tuy nhiên, đằng sau các chi tiết có tính chất kì lạ, phi hiện thực, người đọc vẫn có thể tìm thấy những vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm của tác giả.
	4. Nội dung
- Nhân vật Ngô Tử Văn
	+ Cương trực, yêu chính nghĩa: Ngô Tử Văn là người rất khảng khái, "thấy sự tà gian thì không thể chịu được" nên đã đốt đền, trừ hại cho dân; sẵn sàng nhận chức phán sự đền Tản Viên để thực hiện công lí.
	+ Dũng cảm, kiên cường: không run sợ trước lời đe dọa của hồn ma tướng giặc, chàng vạch mặt tên hung thần; cãi lãi quỷ và tên hung thần họ Thôi, dùng lời lẽ cứng cỏi, không chịu nhún nhường để tâu trình Diêm Vương, ...
	+ Giàu tinh thần dân tộc: đấu tranh đến cùng để diệt trừ hồn ma tên tướng giắc, làm sáng tỏ nỗi oan và phục hồi danh vị cho Thổ thần nước Việt.
- Chiến thắng của Ngô Tử Văn - một kẻ sĩ nước Việt - là sự khẳng định chân lý chính sẽ thắng tà và thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ, quyết tâm đấu tranh đến cùng để bảo vệ công lí và chính nghĩa.
- Ngụ ý của tác phẩm: vạch trần bản chất xảo quyệt, hung ác của hồn ma tướng giặc họ Thôi; phơi bày thực trạng bất công, thối nát của xã hội đương thời và nhắn nhủ hãy đấu tranh đến cùng chống lại cái ác, cái xấu.
- Lời bình ở cuối truyện đề cao bản lĩnh của kẻ sĩ.
	5. Nghệ thuật
- Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ.
- Dẫn dắt truyện khéo léo, nhiều chi tiết gây sự chú ý, hấp dẫn.
- Cách kể chuyện và miêu tả sinh động, hấp dẫn.
- Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, nhưng vẫn mang những nét hiện thực.
	6. Ý nghĩa văn bản
	Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao những người trung thực, ngay thẳng, giàu tinh thần dân tộc đồng thời khẳng định niềm tin vào công lí, chính nghĩa của nhân dân ta.
II. Vận dụng
	Đề: Phân tích tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ
	1. Bước 1: Tìm hiểu đề
 	1.1. Xác định dạng đề, vấn đề nghị luận
 - Dạng đề phân tích tác phẩm tự sự.
 - Vấn đề nghị luận: Phân tích nội dung và nghệ thuật tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (Nguyễn Dữ)
  	 2. Yêu cầu về phương pháp, thao tác lập luận
 - Kết hợp các thao tác phân tích, chứng minh, bình luận...
  	 3. Yêu cầu về phạm vi tư liệu, dẫn chứng
 - Tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (Nguyễn Dữ), các tác phẩm cùng chủ đề
	2. Bước 2: Lập dàn ý
 	2.1. Mở bài:
- Giới thiệu về tác giả: Nguyễn Dữ (? - ?), ông xuất thân trong một gia đình khoa bảng, từng đi thi và đã ra làm quan, nhưng không lâu thì lui về ẩn dật; là một trong những nhà văn nổi tiếng của thế kỉ thứ 15 với thể loại truyện truyền kì.
- Giới thiệu tác phẩm: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một trong 20 truyện của tập Truyền kì mạn lục kể về câu chuyện chức quan coi việc xử án ở đền Tản Viên.
- Nêu vấn đề nghị luận: Tác phẩm đề cao nhân vật Ngô Tử Văn – một kẻ sĩ đất Việt; đồng thời khẳng định niềm tin vào công lí, chính nghĩa của nhân dân ta.
	2.2. Thân bài:
	a) Tóm tắt cốt truyện: 
- Ngô Tử Văn châm lửa đốt ngôi đền của tên hung thần vốn là hồn ma tướng giặc họ Thôi, bởi hắn luôn nhũng nhiễu và gây ra bao tai họa cho dân chúng trong vùng. Hồn ma tướng giặc kiện tới Diêm Vương. Thổ Công báo mộng cho Tử Văn biết sự thật về kẻ cướp ngôi đền của mình và những tội ác mà hắn đã gây ra. Trước mặt Diêm Vương, Ngô Tử Văn dũng cảm tố cáo hắn với đầy đủ chứng cớ. Cuối cùng, công lí cũng được thực hiện, kẻ ác bị trừng trị. Tử Văn được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên.
	b) Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn
- Tên: Ngô Tử Văn tên Soạn
- Quê quán: Huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.
- Tính tình: Khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà thì không chịu được.
- Cách giới thiệu trực tiếp ngắn gọn mang tính khẳng định gây chú ý người đọc.
=> Giọng điệu ngợi ca định hướng cách nhìn nhận cho người đọc về những hành động tiếp theo của nhân vật.
	c) Cuộc đấu tranh ở trên trần gian của Ngô Tử Văn
- Hành động đốt đền:
	+ Nguyên nhân đốt đền: Tức giận trước sự hống hách, lộng hành làm hại dân chúng của hồn ma tên tướng giặc.
	+ Hành động:
 Tắm gội, chay sạch, khấn trời, đốt đền: là hành động có chủ đích, cẩn trọng, không phải hành động bộc phát. Tử Văn tin tưởng vào hành động chính nghĩa của mình, lấy lòng trong sạch cùng thái độ chân thành cầu mong được trời ủng hộ.
 Châm lửa đốt đền, vung tay không sợ gì cả mặc cho mọi người lắc đầu lè lưỡi. Hành động công khai đầy dũng cảm, quyết liệt, Tử Văn có khí phách cứng cỏi của một Nho sĩ chân chính.
=> Thể hiện sự khẳng khái, chính trực, kiên cường, dũng cảm, ý thức dân tộc mạnh mẽ của trí thức Việt.
- Cuộc gặp gỡ của Ngô Tử Văn và bách hộ họ Thôi:
	+ Sau khi đốt đền, Tử Văn trở về bị “sốt nóng sốt rét”.
	+ Hình ảnh hồn ma tướng giặc: Diện mạo khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ; Lời nói mắng mỏ đe dọa, bắt Ngô Tử Văn lập lại đền. Đây là một kẻ xảo trá, tham lam, hung ác.
	+ Thái độ của Ngô Tử Văn: Ung dung, mặc kệ vẫn ngôi ngất ngưởng, tự nhiên, không hề tỏ ra sợ hãi và chẳng thèm đối đáp với hắn một lời. Thái độ của con người tự tin vào việc làm chính nghĩa.
- Cuộc gặp gỡ của Ngô Tử Văn với thổ công:
	+ Thổ công: Kể lại toàn bộ sự việc mình bị hại để Tử Văn thấy được sự xảo trá, tác oai tác quái của tên tướng giặc, lo lắng cho Tử Văn. Thổ công biết sự tồn tại của cái xấu nhưng cam chịu và chấp nhận, không dám đấu tranh để đòi lại công lí.
	+ Thổ công bày cách để Ngô Tử Văn đối phó với tên hung thần và đối chất với Diêm Vương. Tạo ra sự phát triển logic cho câu chuyện.
=> Tử Văn không còn chiến đấu đơn độc mà đã có sự hỗ trợ của thổ công.
	d) Cuộc đấu tranh giành lại công lí ở Minh Ti
- Chặng 1: Tử Văn đối đầu với những thử thách
	+ Tên bách hộ họ Thôi: Tỏ vẻ khép nép, đáng thương, để kêu oan.
	+ Diêm Vương: Nghe theo lời tố cáo của tên tướng giặc, trách mắng, phán Tử Văn ngoan cố, bướng bỉnh.
	+ Thái độ của Tử Văn: Điềm nhiên, không kinh hãi trước cảnh Minh ti rùng rợn; Một mực kêu oan, điềm tĩnh, cứng cỏi trước uy quyền của Diêm Vương và sự xảo trá giả tạo của tên tướng giặc.
- Chặng 2: Tử Văn vạch trần tội ác của tên tướng giặc
	+ Khi tranh cãi, biết mình yếu thế, tên bách hộ Thôi sợ hãi, tỏ vẻ giả nhân giả nghĩa xin giảm án cho Tử Văn.
	+ Tử Văn không chịu bỏ cuộc, xin Diêm Vương cho người xuống Tản Viên chứng thực.
	+ Diêm Vương: Chứng thực và tin lời Ngô Tử Văn, xử cho Tử Văn thắng kiện.
-> Cuộc đấu tranh đã bộc lộ khí phách, sự thông minh, cam đảm, quyết liệt của Ngô Tử Văn trên hành trình đòi lại công lí. Làm rõ bộ mặt giả nhân giả nghĩa, xảo trá, giả tạo của hồn ma tên tướng giặc. Cuối cùng, tính cách cương trực, thẳng thắn, quyết liệt, đầy chính nghĩa của Tử Văn đã thắng gian tà. Kết quả của cuộc chiến cho thấy ước mơ về sự công bằng của nhân dân.
	e) Ngô Tử Văn nhận chức phán sự đền Tản Viên
- Là phần thưởng cho sự khẳng khái, cương trực và dũng cảm của Ngô Tử Văn.
- Diệt trừ tận gốc cái ác, lấy lại danh dự cho thổ công, làm sáng tỏ nỗi oan khuất cho Ngô Tử Văn.
- Gửi gắm khát vọng của nhân dân về một vị quan chính trực, thanh liêm.
- Cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và người quen cũ: Thể hiện niềm tin về một vị quan tốt, giúp nước, giúp dân.
	f) Đánh giá đặc sắc nghệ thuật
- Sử dụng những chi tiết kì ảo, hoang đường.
- Xây dựng truyện giàu kịch tính, tình tiết lôi cuốn với kết cấu logic có mở đầu, thắt nút, cao trào, mở nút.
- Xây dựng tính cách nhân vật qua lời nói và hành động.
- Cách kể chuyện tự nhiên, kịch tính, thu hút người đọc.
	2.3. Kết bài:
- Khái quát lại giá trị nội dung, nghệ thuật của truyện: Với tác phẩm này Nguyễn Dữ đã lên tiếng, khẳng định, đề cao tinh thần khẳng khái, cương trực dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn – một trí thức nước Việt. Đồng thời thể hiện niềm tin vào công lí, chính nghĩa nhất định thắng gian tà và triết lí "Ở hiền gặp lành" của dân tộc ta.
- Cảm nhận của bản thân về tác phẩm (liên hệ, mở rộng).
III. Luyện tập
	Phân tích nhân vật Ngô Tử Văn trong tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ.
DUYỆT CỦA TỔ TRƯỞNG
Lương Thành Được
GIÁO VIÊN BIÊN SOẠN
Giang Cẩm Hồng