Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 19: Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

Sinh học 12 - cơ bản 
Tạo giống bằng phương pháp 
gây đột biến và công nghệ tế bào 
Bµi 19 : T¹o gièng b»ng ph­¬ng ph¸p g©y ® ét biÕn vµ c«ng nghÖ tÕ bµo 
Kiểm Tra bài cũ 
Câu 1 : Thế nào là ưu thế lai ? Nêu phương pháp tạo gi ố ng lai cho ưu thế lai ? 
Câu 2 : Tại sao ưu thế lai cao nhất ở F 1 và giảm dần ở đời sau ? 
Ưu thế lai là hiện tượng con lai có sức sống , khả năng chống chịu , khả năng sinh trưởng và phát triển . vượt trội so với các dạng bố mẹ . 
Để tạo con lai có UTL người ta thường tạo ra các dòng thuần khác nhau rồi lai từng cặp dòng thuần với nhau để tìm tổ hợp lai cho UTL cao . 
- Một trong những nguyên nhân giải thích cho hiện tượng này là ở các thế hệ sau mức độ dị hợp tử giảm dần . 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến : 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
1. Quy trình 
Nêu các bước trong quy trình tạo giống bằng phương pháp gây đột biến ? Phương pháp này hiệu quả đối với đối tượng nào ? Vì sao ? 
B1: Xử lí mẫu vật bằng tác nhân đột biến 
B2: Chọn lọc các cá thể đột biến có kiểu hình mong muốn 
B3: Tạo dòng thuần chủng 
L­u ý: CÇn lùa chän t¸c nh©n ® ét biÕn , liÒu l­îng , thêi gian xö lý thÝch hîp vµ ph¶i chän läc c¸ thÓ ® ét biÕn 
V× sao ph¶i lùa chän nh ­ vËy ? 
Đột biến phần lớn là có hại vì thế không chọn được tác nhân đột biến cũng như liều lượng và thời gian xử lý thích hợp thì đối tượng sinh vật bị xử lí có thể bị chết hoặc giảm sức sống và khả năng sinh sản . 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam : 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
Quan sát một số hình sau đây về thành tựu tạo giống đột biến . 
Nho lưỡng bội ( trái ), nho tứ bội ( phải ) 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam : 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
Với những kiến thức đã học hãy cho biết cách thức nhận biết sơ bộ cây tứ bội trong số các cây lưỡng bội ? 
Hãy kể thêm một số giống cây tồng được tạo ra bằng phương pháp gây đột biến ở Việt Nam mà em biết ? 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam : 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
- Trên đối tượng vi sinh vật cũng như đối với nhiều loài thực vật , bằng cách xứ lí đột biến đã tạo ra được nhiều giống có nhiều đặc điểm quý hiếm . 
Ví dụ 1 : Việc sử dụng cônsixin đã tạo ra các giống cây dâu tằm tứ bội , sau đó lai với cây lưỡng bội tạo ra dạng tam bội có năng suất lá cao . 
Ví dụ 2 : Xử lí bào tử nấm penicillium bằng tia phóng xạ rồi chọn lọc tạo được chủng penicillium có hoạt tính penixilin tăng gấp 200 lần dạng ban đầu . 
Ví ụ 3 : Xử lí đột biến bằng tia gama trên giống lúa Mộc tuyền tạo ra giống lúa MT 1 .. 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào : 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật : 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
Tạo cây lưỡng bội có kiểu gen đồng nhất về tất cả các gen 
Hạt phấn hoặc noãn (n) -> ống nghiệm -> mô đơn bội . Xử lí cônsixin tạo cây lưỡng bội 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
Tạo cây lai khác loài ( mang bộ NST của 2 loài khác nhau ) 
Loại bỏ thành TB của 2 TBSD khác loài (TB trần ) 
Dung hợp 2 TB trần tạo TB lai 
Nuôi cấy TB lai tạo cây lai 
Lai tế bào sinh dưỡng (TB xôma ) 
Nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ một cây có kiểu gen quý -> quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen 
Cho mô (TB) vào ống nghiệm -> tái sinh thành các cây hoàn chỉnh 
Nuôi cấy mô 
( tế bào ) TV 
Kết quả 
Cách tiến hành 
Các phương pháp 
Nghiªn cøu SGK vµ ® iÒn ® Çy ®ñ c¸c th«ng tin vµo b¶ng . 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
2.Công nghệ tế bào động vật : 
2.Công nghệ tế bào động vật . 
Bạn có một con chó mang kiểu gen quý hiếm , làm thế nào bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt như con chó của bạn ? 
a.Nhân bản vô tính động vật : 
Có hai cách : 
Nhân bản vô tính động vật 
Cấy truyền phôi 
Quy trình nhân bản cừu Đôly 
Meï cho noaõn (TB tröùng ) 
Nh©n tõ 
TB 
 tuyÕn vó 
Meï cho gen 
(TB tuyeán vuù ) 
Cõu §« ly 
Ph«i 
sím 
Meï mang thai 
Hãy cho biết các bước trong quy trình nhân bản vô tính ? 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
2.Công nghệ tế bào động vật : 
2.Công nghệ tế bào động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
- B1 : Lấy trứng của con cừu ra khỏi cơ thể ( cừu cho trứng ) loại bỏ nhân của tế bào trứng . 
- B2: Lấy nhân tế bào tách ra từ tế bào tuyến vú của con cừu khác ( cừu cho nhân tế bào ) 
- B3 : Đưa nhân tế bào này vào tế bào trứng đã bị hủy nhân 
- B4 : Nuôi trứng đã được cấy nhân trong ống nghiệm cho phát triển thành phôi 
- B5 : Cấy phôi vào tử cung của con cừu khác để cho phôi phát triển và sinh nở bình thường . 
Hãy cho biết kiểu hình của cừu sinh ra ? Giải thích ? 
- Cừu sinh ra có kiểu hình giống cừu cho nhân TB 
Ý nghĩa : Nhân bản động vật biến đổi gen phục vụ lợi ích của con người 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
2.Công nghệ tế bào động vật : 
2.Công nghệ tế bào động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
Thông tin bổ sung về cừu Đôly 
Dolly laø 1 con cöøu caùi ñöôïc sinh ra b ằng kó thuaät nhaân töø 1 TB tröôûng thaønh . 
 Noù coù 3 baø meï : 
- Meï cho gen : Finn Dorsett 
- Meï mang thai 
- Meï cho noaõn : Blackface 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
2.Công nghệ tế bào động vật : 
2.Công nghệ tế bào động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
Thông tin bổ sung về cừu Đôly 
Dolly ra ñôøi sau nhieàu naêm nghieân cöùu , ít nhaát laø 277 thöû nghieäm chuyeån nhaân TB ñeå ñöôïc 29 phoâi (12% thaønh coâng ). Noù gioáng heät töø hình daùng tính caùch cuûa Finn Dorsett . 3/1998 naëng 45kg. 2/2003 Dolly cheát do chöùng vieâm khôùp vaø ung thö phoåi naëng . 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
2.Công nghệ tế bào động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
b.Cấy truyền phôi : 
b.Cấy truyền phôi . 
Hãy cho biết quy trình kĩ thuật cấy truyền phôi ? 
- Bằng kĩ thuật chia cắt phôi thành nhiều phần riêng biệt , mỗi phần sau đó sẽ phát triển thành một phôi riêng biệt Tạo ra các cá thể có kiểu gen giống nhau . 
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
1. Quy trình 
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam . 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1.Công nghệ tế bào thực vật . 
2.Công nghệ tế bào động vật . 
a.Nhân bản vô tính động vật . 
b.Cấy truyền phôi . 
Củng cố bài học 
Gi ¶ sö cã mét gièng c©y cµ chua cã gen A quy ® Þnh mét tÝnh tr¹ng kh«ng mong muèn ( dÔ m¾c bÖnh X). H·y nªu quy tr×nh t¹o thÓ ® ét biÕn mang kiÓu gen aa cã kh ¶ n¨ng kh¸ng bÖnh X 
Xö lý h¹t gièng b»ng t¸c nh©n ® ét biÕn ( tia phãng x¹) Gieo h¹t ®· xö lý thµnh c©y Cho c¸c c©y con nhiÔm t¸c nh©n g©y bÖnh X Chän läc c¸c c©y cã kh ¶ n¨ng kh¸ng bÖnh Cho c¸c c©y ® ã lai víi nhau hoÆc cho tù thô phÊn ®Ó t¹o dßng thuÇn 
Điền các từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu sau : 
1. Công nghệ tế bào đã làm1......................... các giống vật nuôi,2........... cả về số lượng và chất lượng. 
2. ứng dụng 3................trong tạo giống mới ở4... bao gồm nhiều kĩ thuật như5 nuôi cấy mô,6.............. 
 3. áp dụng 7...................trong sản xuất 8...chủ yếu là hình thức9................và nhân bản vô tính. 
thay đổi nhanh chóng 
cây trồng 
công nghệ tế bào 
thực vật 
lai tế bào 
nuôi cấy hạt phấn 
công nghệ tế bào 
 vật nuôi 
cấy truyền phôi. 
Bài học đến đây kết thúc! 
Chúc các em học tập tốt!