Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 12: Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

Thomas Morgan 
(1866-1845) 
Bµi 12: Di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh vµ di truyÒn ngoµi nh©n 
1.NST giíi tÝnh vµ c¬ chÕ x¸c ® Þnh NST giíi tÝnh : 
a.NST giíi tÝnh : 
I. Di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh 
Bµi 12: DI truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh vµ di truyÒn ngoµi nh©n 
Quan s¸t h×nh bªn vµ cho nhËn xÐt vÒ sè l­îng NST th­êng so víi NST giíi tÝnh ? kÝch th­íc h×nh d¹ng NST X vµ Y trong cÆp NST giíi tÝnh ë ng­êi ? § Æc ® iÓm cña NST giíi tÝnh ? 
X 
Y 
Vùng tương đồng 
 Vùng không tương đồng trên Y 
 Vùng không tương đồng trên X 
Vùng tương đồng 
Caëp NST giôùi tính XY ôû ngöôøi 
b.Mét sè c¬ chÕ tÕ bµo häc x¸c ® Þnh giíi tÝnh b»ng NST: 
Q uan s¸t h×nh vµ cho biÕt cã mÊy c¬ chÕ x¸c ® Þnh giíi tÝnh b»ng NST? X¸c ® Þnh lo¹i giao tö ë mçi giíi ? tØ lÖ ph©n li vÒ giíi tÝnh ë c¸c loµi nãi chung ? 
X 
♂ 
♀ 
Pt/c 
♂ 
F1 
♀ 
F2 
♂ 
♀ 
♂ 
X 
♂ 
♀ 
Pt/c 
♀ 
♂ 
F1 
F2 
♀ 
♀ 
♂ 
♂ 
2.Di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh : 
a. Gen trªn NST X: 
PhÐp lai thuËn 
PhÐp lai nghÞch 
Quan s¸t s¬ ® å : - -NX kÕt qu ¶ phÐp lai thuËn vµ lai nghÞch : tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh ë 2 giíi ? - So s¸nh víi kÕt qu ¶ lai thÝ nghiÖm cña Men ®en? - XÐt phÐp lai thuËn tõ ® ã rót ra kÕt luËn g×: x¸c ® Þnh TT tréi ? TT lÆn ? tÝnh tr¹ng ph©n bè ë 2 giíi ë F2 nh ­ thÕ nµo ( vÒ sè l­îng )? ViÕt s¬ ® å lai tõ P ® Õn F2? 
2.Di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh : 
Quan s¸t h×nh bªn nhËn thÊy gen qui ® Þnh tÝnh tr¹ng mµu m¾t ph©n bè nh ­ thÕ nµo trªn NST giíi tÝnh X vµ Y ë Ruåi giÊm ? C¸ thÓ cã NST XX, XY biÓu hiÖn kiÓu h×nh m¾t tr¾ng khi nµo ? 
a 
Quan s¬ ® å ë bªn h·y rót ra nh÷ng ® Æc ® iÓm di truyÒn chÐo cña c¸c gen n»m trªn NST X? 
a 
a 
a 
a 
Liªn hÖ ë ng­êi kÓ mét sè bÖnh cã hiÖn t­îng DT chÐo ? 
b. Gen trªn NST Y: 
- Nguyªn nh©n : 
c. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa : 
VÝ dô : Ở ng­êi gen quy ® Þnh cã tóm l«ng ë tai vµ tËt dÝnh ngãn tay thø 2 - 3 chØ biÓu hiÖn ë nam giíi : 
- § Æc ® iÓm : 
Pt/c: 
GP: 
F1: 
X 
A 
A 
A 
X X 
X Y 
- ViÕt s¬ ® å minh häa ? 
ThÝ nghiÖm cña Coren . § èi t­îng c©y hoa phÊn (1909 ) 
Lai thuận 
Lai nghịch 
II. Di truyÒn ngoµi nh©n: 
Bµi 12: Di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh vµ di truyÒn ngoµi nh©n: 
Tõ thÝ nghiÖm trªn ta cã thÓ rót ra NX vÒ ® Æc ® iÓm biÓu hiÖn cña F1ë 2 phÐp lai trªn lµ g×? Nguyªn nh©n dÉn ® Õn hiÖn t­îng di truyÒn theo dßng mÑ ? § Æc ® iÓm cña di truyÒn ngoµi nh©n ? T¹i sao sù ph©n li kiÓu h×nh ë ® êi con ® èi víi c¸c tÝnh tr¹ng do gen quy ® Þnh n»m trong TBC l¹i rÊt phøc t¹p? 
TBC cña A 
TBC cña B 
Lừa đực 
Ngựa cái 
La 
X 
CỦNG CỐ 
VËy lµm thÕ nµo ®Ó ph©n biÖt ®­ îc c¸c gen n»m trªn NST th­êng , n»m trªn NST giíi tÝnh , n»m ngoµi nh©n ? 
1. Ý nghĩa của phép lai thuận nghịch là gì ? 
Phát hiện các gen di truyền liên kết với giới tính 
Phát hiện các gen di truyền ngoài nhân 
Xác định cặp bố mẹ phù hợp trong phương pháp lai khác dòng tạo ra ưu thế lai 
Cả A, B đúng 
2. Dấu hiệu đặc trưng để nhận biết gen di truyền trên NST giới tính Y là ? 
Không phân biệt được gen trội hay gen lặn 
Luôn di truyền theo dòng bố 
Chỉ biểu hiện ở con đực 
Được di truyền ở giới dị giao tử 
3. Bệnh máu khó đông ở người được xác định bởi gen lặn h nằm trên NST X. Một người phụ nữ mang gen bệnh thể dị hợp lấy chồng khỏe mạnh thì khả năng biểu hiện bệnh của con họ như thế nào ? 
100% con trai bị bệnh 
50% con trai bị bệnh 
25% con trai bị bệnh 
12,5% con trai bị bệnh 
4. Đặc điểm nào sau đây thể hiện quy luật di truyền của các gen ngoài nhân ? 
Tính trạng luôn di truyền theo dòng mẹ 
Mẹ di truyền tính trạng cho con trai 
Bố di truyền tính trạng cho con trai 
Tính trạng biểu hiện chủ yếu ở nam , ít biểu hiện ở nữ 
5. Một ruồi giấm cái mắt đỏ mang một gen lặn mắt trắng nằm trên NST X giao phối với một ruồi giấm đực mắt đỏ sẽ cho ra F1 như thế nào ? 
50% ruồi cái mắt trắng 
75% ruồi mắt đỏ , 25% ruồi mắt trắng ở cả đực và cái 
100% ruồi đực mắt trắng 
50% ruồi đực mắt trắng