Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa

 Bài 36: PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA 
CHU KỲ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở CÂY MỘT NĂM 
I. KHÁI NIỆM 
 Từ giai đoạn hạt đến giai đoạn trưởng thành cây có những biến đổi chính nào ? 
Sinh trưởng 
Lỗ khí 
Mạch gỗ 
Phân hoá 
Phát sinh hình thái tạo nên các cơ quan 
Rễ 
Thân 
Lá 
Qủa 
Hoa 
Vậy phát triển là gì ? 
I. KHÁI NIỆM 
  Phát triển là toàn bộ những biến đổi diễn ra trong chu kì sống bao g ồm 3 quá trình liên quan nhau : sinh trưởng , phân hoá và quá trình phát sinh hình thái tạo nên các cơ quan của cơ thể . 
Ví dụ : Cây cà chua 14 lá ra hoa 
 Cây chuối 1 năm ra hoa 
 Cây na 3 năm ra hoa 
 Cây tre khoảng 50 năm ra hoa 
Từ những ví dụ trên , hãy cho biết sự ra hoa của cây phụ thuộc vào yếu tố nào ? 
Hãy giải thích câu nói : “ Trẻ trồng na , già trồng chuối ” 
Kết luận : Sự ra hoa liên quan đến tuổi cây . Đến độ tuổi xác định cây ra hoa . 
1. Tuổi cây 
I. CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA 
2. Nhiệt độ thấp và quang chu kì 
a. Nhiệt độ thấp : 
- Nhiều loài TV gọi là cây mùa đông như lúa mì , bắp cải chỉ ra hoa kết hạt sau khi trải qua mùa đông giá lạnh tự nhiên hoặc được xử lí bởi nhiệt độ dương thấp (>0 0 C) thích hợp nếu gieo vào mùa xuân 
- Hiện tượng này gọi là xuân hóa . 
Mọi TV khi đủ tuổi ( đủ ngày ) thì chúng đều ra hoa , đúng hay sai ? Cho VD. 
Điều kiện để ra hoa của các loài cây lúa mì , cải bắp là gì ? 
b. Quang chu kì 
So sánh về điều kiện ánh sáng để các loài cây sau ra hoa ? 
Cây ngày dài : chỉ ra hoa khi có độ chiếu sáng > 12h/ngày 
Cây ngày dài : chỉ ra hoa khi có độ chiếu sáng > 12h/ngày 
Cây ngày ngắn : chỉ ra hoa khi có độ chiếu sáng < 12h/ngày 
Cây ngày ngắn : chỉ ra hoa khi có độ chiếu sáng < 12h/ngày 
Cây trung tính : độ tuổi ra hoa không phụ thuộc vào ngoại cảnh 
Cây trung tính : độ tuổi ra hoa không phụ thuộc vào ngoại cảnh 
b. Quang chu kì 
- Sự ra hoa của TV phụ thuộc vào tương quan độ dài ngày và đêm gọi là quang chu kì . 
- Phân loại 
Chỉ tiêu so sánh 
Cây ngày dài 
Cây ngày ngắn 
Cây trung tính 
Điều kiện ánh sáng để có hoa 
Ví dụ 
Ngày / đêm > 1 
Ngày / đêm > 1 
Trong đêm tối không được có ánh sáng 
Đến độ tuổi ra hoa không phụ thuộc vào ngoại cảnh 
Đại mạch , lúa mì , rau bina , phần lớn TV ở ôn đới 
Cây cà phê chè , cây lúa , phần lớn TV nhiệt đới , cây ôn đới ra hoa vào mùa thu 
Cây hướng dương , ngô , đậu , lạc , cà chua . 
c. Phitocrom 
Là sắc tố cảm nhận quang chu kì và cũng là sắc tố cảm nhận ánh sáng trong các loại hạt cần ánh sáng để nảy mầm 
Là một loại protein hấp thụ ánh sáng 
Tồn tại ở 2 dạng : 
 + Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ ( ánh sáng có bước sóng là 660 nm ) được kí hiệu là P đ 
	 + Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ xa ( ánh sáng có bước sóng là 730 nm), được kí hiệu là P đx . P đx làm cho hạt nảy mầm , nở hoa , khí khổng mở 
	 Hai dạng này chuyển hóa thuận nghịch dước tác động của ánh sáng : 
P đ 
Ánh sáng đỏ xa 
Ánh sáng đỏ 
P đx 
Nhờ có đặc tính chuyển hóa như vậy , sắc tố này tham gia vào phản ứng quang chu kì của TV. 
3. Hoocmon ra hoa  
	 Ở điều kiện quang chu kì thích hợp , trong lá hình thành hoocmon ra hoa ( florigen ) rồi di chyển vào đỉnh sinh trưởng của thân làm cây ra hoa 
florigen 
- Nếu như chỉ có quá trình sinh trưởng thì từ một hạt ban đầu có thể trở thành một cây hoàn chỉnh được hay không ? Taị sao ? 
- Nếu như không có quá trình sinh trưởng thì quá trình phát triển có diễn ra hay không ? Tại sao ? 
III. Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển . 
 Sinh trưởng và phát triển là hai mặt trong chu kỳ sống của thực vật . Đó là hai quá trình đan xen , có mối quan hệ khăng khít và phụ thuộc lẫn nhau . Sinh trưởng gắn với phát triển và phát triển dựa trên cơ sở của sự sinh trưởng . 
IV. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN 
1. Ứng dụng kiến thức về sinh trưởng 
- Trong trồng trọt : 
	+ Đề thúc hạt hay củ nảy mầm sớm khi chúng đang ở trạng thái ngủ , có thể sử dụng hoocmon giberelin . 
	+ Trong việc điều tiết ST của cây gỗ trong rừng  
- Trong công nghệ rượu bia : Sử dụng hoocmon ST giberelin để tăng quá trình phân giải tinh bột thành mạch nha 
2. Ứng dụng kiến thức về phát triển 
 Kiến thức về tác động của nhiệt độ , quang chu kì được sử dụng trong công tác chọn giống cây trồng theo vùng địa lí , theo mùa ; xen canh ; chuển , gối vụ cây nông nghiệp và trồng rừng hỗn loài . 
1.Loại chất nào của cây có liên quan tới sự ra hoa ?A. Gibêrelin B. Xitôkinin C. Xitôcrôm D. Phitôcrôm 
CỦNG CỐ 
2.Quang chu kì là sự ra hoa phụ thuộc vào : 
 Độ dài ngày đêm 
 Tuổi của cây 
 Độ dài ngày 
 Độ dài đêm 
3. Thời điểm ra hoa ở thực vật một năm có phản ứng quang chu kì trung tính được xác định theo : 
A. chiều cao của thân 
B. đường kính gốc 
C. theo số lượng lá trên thân 
D. cả A, B và C 
4. Sắc tố tiếp nhận ánh sáng trong phản ứng quang chu kì của thực vật là : 
A. Diệp lục b 
B. carotenoit 
C. Phitocrom 
D. diệp lục a, b và phitocrom 
Hãy giải thich tại sao:Vào ban đêm , các hộ nông dân thường thắp sáng trên các cánh đồng trồng thanh long? 
Tại sao khi mía đến tuổi trưởng thành , người nông dân thường bắn pháo sáng vào ban đêm ? 
Kết luận : 
- Xác định mùa vụ . 
- Dùng gibêrilin tạo điều kiện cho sự ra hoa . 
- Công nghệ laze: Dùng tia laze helium – nêon có bước sóng 632 nm để chuyển P 660 → P 730 .