Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 105: Các thành phần biệt lập

Kính chào các thầy cô giáo 
về dự giờ và thăm lớp 9/3 
HỘP QUÀ MAY MẮN 
 Câu nào sau đây không chứa thành phần cảm thán? 
A. Chao ôi, hộp quà này đẹp quá. 
B. Ồ, ngày mai đã là ngày cuối tuần rồi. 
C. Có lẽ tối mai mình sẽ đi big C. 
D. Kìa, hôm nay trời rất đẹp. 
 Xác định thành phần biệt lập đã học trong ví dụ sau và cho biết đó là thành phần gì? 
 Có lẽ, tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp. 
=> Thành phần tình thái. 
(Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt- Phạm Văn Đồng) 
 Tại sao thành phần cảm thán và thành phần tình thái là những thành phần biệt lập? 
 Vì đây là những thành phần không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu. 
a) - Này , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không? (Kim Lân – Làng ) 
b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ? 
 Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời: 
 - Thưa ông , chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. 
 (Kim Lân - Làng ) 
a) Này: dùng để gọi 
b) Thưa ông : dùng để đáp 
-> Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu 
->Tạo lập cuộc thoại 
-> Duy trì cuộc thoại 
 Thành phần gọi -đáp 
 Tìm thành phần gọi - đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi - đáp đó hướng đến ai. 
 Bầu ơi thương lấy bí cùng, 
 Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn. 
 Bài tập 2/32: 
-> Hướng đến tất cả mọi người 
b. Lão không hiểu tôi 
 ( Nam Cao , Lão Hạc) 
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh 
 ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà) 
 - và cũng là đứa con 
 duy nhất của anh, 
chưa đầy một tuổi. 
, tôi nghĩ vậy , 
và tôi càng buồn lắm. 
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi. 
 ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà) 
b. Lão không hiểu tôi và tôi càng buồn lắm. 
 ( Nam Cao , Lão Hạc) 
-> Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu 
-> Bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. 
Thành phần phụ chú 
c. Giáo dục là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này - các thầy, các cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà ta để lại cho thế giới ấy. 
 ( Phê-đê-ri-cô May-o , Giáo dục - chìa khóa của tương lai 
 (THẢO LUẬN NHÓM: 3') 
 Tìm thành phần phụ chú trong các bài tập sau và cho biết chúng bổ sung điều gì? 	 
e. Chiến công kì diệu mùa xuân năm 1975 đã diễn ra trong thời gian rất ngắn: 55 ngày đêm. (Võ Nguyên Giáp & Văn Tiến Dũng) 
 Cô bé nhà bên (có ai ngờ) 
 Cũng vào du kích 
 Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích 
 Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi). 
 ( Giang Nam , Quê hương ) 
c. Giáo dục là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này - các thầy, các cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà ta để lại cho thế giới ấy. 
 ( Phê-đê-ri-cô May-o , Giáo dục - chìa khóa của tương lai ) 
 Cô bé nhà bên ( có ai ngờ ) 
 Cũng vào du kích 
 Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích 
 Mắt đen tròn ( thương thương quá đi thôi ). 
 (Giang Nam , Quê hương ) 
e. Chiến công kì diệu mùa xuân năm 1975 đã diễn ra trong thời gian rất ngắn: 55 ngày đêm . (Võ Nguyên Giáp & Văn Tiến Dũng) 
c. Giáo dục là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này - các thầy, các cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà ta để lại cho thế giới ấy. 
 (Phê-đê-ri-cô May-o , Giáo dục - chìa khóa của tương lai ) 
 Cô bé nhà bên ( có ai ngờ ) 
 Cũng vào du kích 
 Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích 
 Mắt đen tròn ( thương thương quá đi thôi ). 
 ( Giang Nam , Quê hương ) 
e. Chiến công kì diệu mùa xuân năm 1975 đã diễn ra trong thời gian rất ngắn: 55 ngày đêm . (Võ Nguyên Giáp & Văn Tiến Dũng) 
 a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi. (Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà ) 
 b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm. 
 (Nam Cao , Lão Hạc ) 
 - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. 
 - Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. 
 ( Ngô Tất Tố - Tắt đèn) 
 Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên - dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)? 
Bài tập 1: 
Bài tập 5: Viết một đoạn văn (5 đến 7 câu) trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú. 
Nội dung : Suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới 
Hình thức : - Một đoạn văn ngắn. 
 - Có câu chứa thành phần phụ chú. 
 Ngay từ bây giờ, chúng ta - những thanh niên của thế kỉ mới - hãy tích cực học tập, tích lũy kiến thức để ngày mai lập nghiệp, xây dựng đất nước. Bước vào thế kỉ mới - thế kỉ của khoa học, công nghệ - thanh niên chúng ta cần được trang bị kiến thức hiện đại. Chúng ta - những người chủ thực sự của tương lai , phải xác định mình sẽ làm gì trong cuộc hành trình khi bước vào thế kỷ mới. Để xứng đáng với truyền thống của cha ông, để đưa đất nước tiến lên, thanh niên phải biết nhiệm vụ của mình khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Chúng ta phải nắm vững chìa khóa của khoa học, chìa khóa để mở toang cánh cửa của tương lai . Thanh niên phải nhận thức điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam. Đồng thời phải là những người đi tiên phong trong học tập và học tập có hiệu quả. Nhanh chóng nắm vững tri thức và kịp thời vận dụng các tri thức ấy vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. 
ĐOẠN VĂN THAM KHẢO 
 - Nắm vững các kiến thức về các thành phần biệt lập đã học. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: 
 + Lập sơ đồ tư duy hệ thống các thành phần biệt lập đã học. 
 + Hoàn thành các bài tập. 
 - Xem trước tiết 111: "Liên kết câu và liên kết đoạn văn".