Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 41: Nói giảm nói tránh - Nguyễn Thị Thảo

1 
Chào mừng quý thầy 
cô giáo đến dự giờ lớp 8/1 
 GV thực hiện: Nguyễn Thị Thảo 	 	 
Kiểm tra bài cũ 
A) Chẳng tham nhà ngói ba tòa 
Tham vì một nỗi mẹ cha hiền lành 
B) Miệng cười như thể hoa ngâu 
Cái khăn đội đầu như thể hoa sen 
C) Làm trai cho đáng nên trai 
Khom lưng gắng sức gánh hai hạt vừng . 
Câu 1: Trong các câu sau, câu nào sử dụng phép tu từ nói quá ? 
Đáp án câu 1 
A) Chẳng tham nhà ngói ba tòa 
Tham vì một nỗi mẹ cha hiền lành 
B) Miệng cười như thể hoa ngâu 
Cái khăn đội đầu như thể hoa sen 
C) Làm trai cho đáng nên trai 
Khom lưng gắng sức gánh hai hạt vừng . 
Câu 2: Điền từ ngữ nói quá sau đây vào chỗ trống //: gánh cực, cây cải làm đình, lưng chẳng tới giường . 
Bao giờ 
Gỗ lim làm gém thì mình lấy nhau. 
b) mà đổ lên non. 
Còng lưng mà chạy cực còn theo sau. 
c) Đêm nằm lưng 
Mong trời mau sáng ra đường gặp em. 
Đáp án câu 2 
a) Bao giờ cây cải làm đình 
Gỗ lim làm ghém thì mình lấy nhau. 
b) Gánh cực mà đổ lên non 
Còng lưng mà gánh cực còn theo sau. 
c) Đêm nằm lưng chẳng tới giường 
Mong trời mau sáng ra đường gặp em. 
6 
 Tiết 41- TV 	 	 
nãi gi¶m nãi tr¸nh 
Mục I - 1: Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh 
VD1: a) Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê Nin và các vị cách mạng dàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh, Di chúc ) 
VD2: Bác đã đi rồi sao, bác ơi! 
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. 
VD3: Lượng con ông Độ đây mà Rõ tội nghiệp, vừa về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. 
 Những từ in đậm trong các vị dụ trên đều nói về cái chết , đều có nghĩa là chết. 
=> Đó là cách nói để làm giảm nhẹ, giảm đi phần nào sự đau buồn. 
Những từ ngữ in đậm trong đoạn trích có nghĩa là gì? 
Tại sao người viết người nói 
lại dùng cách diễn đạt đó? 
Hãy chỉ ra một số cách nói khác hoặc từ Hán Việt chỉ cái chết nhưng tránh được cảm giác đau buồn? 
Đó là những từ đồng nghĩa như: qui tiên, từ trần, tạ thế, về cõi vĩnh hằng  
Trong văn chương thường sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh. Em hãy lấy dẫn chứng minh họa? 
Áo bào thay chiếu anh về đất. 
Sông Mã gầm lên khúc độc hành. 
(Tây Tiến – Quang Dũng ) 
 Bác Dương thôi đã thôi rồi 
Nước mây man mát ngậm ngùi lòng ta. 
(Khác Dương Khuê – Nguyễn Khuyến ) 
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên 
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền. 
 (Viếng lăng Bác – Viễn Phương) 
 BT 2/ 108 : Vì sao trong câu văn sau đây tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?   
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp sát mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy n CV Cgười mẹ có một êm dịu vô cùng. 
Tránh một từ hơi thô, tăng cảm giác êm dịu, thân thương, trìu mến khi nói về mẹ. Đồng thời thể hiện thái độ nhã nhặn, lịch sự. 
Mục I - 1: BT 3 SGK/108  
CÂU 
A 
B 
1 
Dạo này con lười lắm. 
Dạo này con không được chăm chỉ lắm ? 
2 
Bài thơ của anh dở lắm. 
Bài thơ của anh chưa được hay lắm . 
3 
Anh c òn kém lắm. 
Anh cần phải cố gắng hơn nữa. 
 So sánh hai cách nói trên, cách nói nào nhẹ 
nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?  
Nặng nề, thiếu lịch sự 
Cách nói nhẹ nhàng, tế nhị. 
Mục I - 1: BT 4 – bổ sung  
CÂU 
A 
B 
1 
Nó bị sốt xuất huyết . 
Nó bị chảy máu . 
2 
Bác sĩ đang khám nghiệm tử thi. 
Bác sĩ đang mổ xác người chết. 
3 
Anh ấy đã qua đời rồi. 
Anh ấy đã toi mạng rồi. 
Các em sẽ lựa chọn cách diễn đạt nào trong hai cách trên? 
 Lựa chọn cách A. . 
Cách diễn đạt như vậy có tác 
dụng gì đối với người nghe? 
 Tránh gây cảm giác quá ghê sợ, nặng nề . 
BÀI TẬP BỔ SUNG 
Đây là ngôi trường của những trẻ em tàn tật. 
 Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương. 
c. Kiến thức toán của em còn kém lắm! 
 Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt nói giảm, nói tránh? 
BÀI TẬP BỔ SUNG 
a. Đây là ngôi trường của những trẻ em tàn tật. 
b. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương. 
c. Kiến thức toán của em còn kém lắm! 
Đây là ngôi trường của những trẻ em khuyết tật . 
Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương. 
 Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn . 
 Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt nói giảm, nói tránh? 
Trong đoạn phim sau đây và cho biết lời thoại nào của Lão Hạc đã sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh và nêu tác dụng ? 
Cậu vàng 
Bị giết 
Đi đời 
Cảm giác 
ghê sợ đối với 
 người nghe. 
Tránh cảm 
 giác ghê sợ đối với 
 người nghe. 
Hàm ý xót 
xa luyến tiếc pha 
chút mỉa mai. 
Nói giảm nói tránh 
Tiết 40- Tiếng Việt: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH 
I - BÀI HỌC 
1 - Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh. 
 Ghi nhớ Sgk/ 108 
Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cach diễn đạt 
tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, 
ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục,thiếu lịch sự . 
2- Lưu ý 
 
TRÒ CHƠI NHÌN HÌNH ĐOÁN CHỮ 
Quan sát tranh và viết lại câu tương ứng bằng cách sử dụng phép 
nói giảm, nói tránh và cho biết cách nói giảm, nói tránh? 
TÌNH HUỐNG 1. 
Trong giờ học bạn chẳng bao giờ tập trung. 
Đáp án 
tình huống 1. 
Bạn nên tập trung trong giờ học. 
Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng. 
Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi! 
TÌNH HUỐNG 2. 
Con ông ()thế thì không () được lâu nữa đâu ông ạ. 
Đáp án 
 tình huống 2. 
Nói giảm nói tránh bằng cách nói trống. 
Những đứa trẻ này bố mẹ chết hết rồi thật đáng thương. 
TÌNH HUỐNG 3 
Những đứa trẻ mồ côi này thật đáng thương . 
Đáp án 
 tình huống 3. 
Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩa 
Cấm xả rác bừa bãi! 
TÌNH HUỐNG 4 
Đáp án: 
Tình huống 4 
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định. 
Xin đừng xả rác bừa b. . 
- Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt 
- Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa 
- Dùng cách nói vòng 
- Nói trống (tỉnh lược) 
 * a:Các cách nói giảm nói tránh: 
Mục I – 2/ Lưu ý: Các cách nói giảm nói tránh 
Có mấy cách nói 
giảm nói tránh? 
Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn: 
 H µ nói: - Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp. 
	Bạn Trinh cho rằng Hµ nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải là : "Cậu nên đi học đúng giờ.”	 
 Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao? 
Lưu ý: * Khi cần phê bình nghiêm khắc ta cần phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật . 
TÌNH HUỐNG 
I: BÀI HỌC 
1 : Nói giảm nói tránh 
và tác dụng của nói giảm nói tránh 
(Ghi nhớ SGK ) 
2. Lưu ý 
- Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt 
- Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa 
- Dùng cách nói vòng 
- Nói trống (tỉnh lược) 
 * a:Các cách nói giảm nói tránh: 
 * b: Khi cần phê bình nghiêm khắc chúng ta cần phải nói thẳng, nói thật. 
A / Khuya rồi, mời bà.......................... 
B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. 
C / Đây là lớp học cho trẻ em..................... 
D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ. 
E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó. 
Luyện tập  
 Câu 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa . 
A / Khuya rồi, mời bà.......................... 
B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. 
C / Đây là lớp học cho trẻ em..................... 
D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ. 
E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó. 
đi nghỉ 
chia tay nhau 
khiếm thị 
có tuổi 
đi bước nữa 
Đáp án Bài tập 1  
 Câu 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa . 
Bài tập 2 SGK/109: Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào sử dụng phép nói giảm nói tránh: 
a.1 Anh ph ải hòa nhã với bạn bè! 
	a.2. Anh nên hòa nhã với bạn bè! 
 b.1. Xin đừng hút thuốc trong phòng! 
b.2. Cấm hút thuốc trong phòng! 
	c.1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí! 
c.2. Nó nói như thế là ác ý! 
   ĐÁP ÁN BÀI TẬP 2SGK/ 109 
a 1 / Anh phải hoà nhã vớí bạn bè! 
c 2 /Cấm hút thuốc trong phòng ! 
 d 2 / Nó nói như thế là ác ý ! 
 a 2 / Anh nên hoà nhã với bạn bè! 
 c 1 /Xin đừng hút thuốc trong phòng ! 
 d 1 / Nó nói như thế là thiếu thiện chí! 
Bài tập 3 SGK/ 109: Nối cột A với cột B để chngs ta có cạp câu nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá? 
- Em học còn kém quá! 
 ← Em học chưa được tốt lắm! 
 - Cô ấy hát dở quá! 
 ← Cô ấy hát không được hay lắm 
 - Đầu tóc em xấu quá! 
 ← Đầu tóc em chưa được gọn gàng lắm ! 
Bài văn của em dở quá! 
 ← Bài văn của em chưa được hay lắm! 
Lớp trực nhật vệ sinh dơ quá! 
 ← Lớp trực nhật vệ sinh chưa được sạch sẽ lắm! 
ViÕt ®o¹n héi tho¹i (3-5 c©u) trong ®ã cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh. 
Bµi tËp Bæ sung 
HỆ THỐNG BÀI HỌC 
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ 
- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) 
- S­u tÇm mét sè c©u th¬ c©u v¨n cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh. 
- Häc bµi chu ®¸o. 
- ChuÈn bÞ «n tËp tèt cho bµi kiÓm tra ng÷ v¨n (TiÕt 42) 
Chân thành cảm ơn