Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 45+46, Đọc văn: Hạnh phúc của một tang gia (Vũ Trọng Phụng) - Trường THPT Quang Trung

 ( Trích đoạn trong tiểu thuyết Số đỏ ) Vũ Trọng Phụng 
TRƯỜNG THPT QUANG TRUNG – ĐÀ NẴNG 
Tiết: 45, 46 Đọc văn 
Hạnh phúc 
CỦA MỘT TANG GIA 
Ý nghĩa của nhan đề : 
 Bằng cách đặt nhan đề một cách ngược đời đầy mâu thuẫn , VTP đã lột trần bộ mặt thật của tầng lớp thượng lưu trong XH thực dân nửa PK. Bọn người đó tưởng mình quý phái , văn minh nhưng thực ra chỉ là sự dối trá , đểu giả , rởm đời , lố bịch , một đám con cháu đại bất hiếu , giả trí thức thượng lưu . Nhan đề cũng chỉ rõ mâu thuẫn giữa hạnh phúc và bất hạnh , giữa vui sướng và buồn khổ , giữa trang nghiêm thành kính và sự bát nháo . 
II. Đọc - Hiểu : 
1 , Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
Anh ( chị ) hãy cho biết tác giả đã miêu tả không khí chuẩn bị cũng như cảm xúc chung của các thành viên trong gia đình sau khi cụ cố tổ ( bố cụ cố Hồng ) qua đời ? 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
Thường tình , nếu cụ cố tổ sống lâu là điều hạnh phúc , vinh dự cho con cháu . Nếu chẳng may qua đời thì đó là tổn thất , đớn đau cho toàn gia . Nhưng bọn người ở trong gia đình cụ cố Hồng lại chỉ mong cụ chóng chết . Và khi cụ mất chúng biến đám tang thành đám rước , đám hội . Đại hoạ thành “ hạnh phúc lớn ”. 
Những thành viên trong gia đình không hề biểu hiện chút thương xót nào cho sự ra đi của cụ cố tổ , ngược lại tất cả đều vui vẻ hạnh phúc . Nhà văn nhiều lần trong đoạn trích nhắc đến sự “ vui vẻ và sung sướng ”. 
E 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
Anh ( chị ) hãy tìm những chi tiết thể hiện sự “ vui vẻ , sung sướng ” của đám con cháu bất hiếu ? 
Vũ Trọng Phụng 
5p 
E 
 “ Cái chết kia đã làm cho nhiều người sung sướng lắm ” 
 “ Thành thử tang gia ai cũng vui vẻ cả ” 
 “ người ta tưng bừng vui vẻ đi đưa giấy cáo phó , gọi phường kèn , thuê xe đám ma” 
 Không khí đám tang tưng bừng như chuẩn bị vào hội . Ai cũng chờ đợi giây phút này từ lâu để quảng cáo và trục lợi cho bản thân . Khi đó tờ di chúc của cụ cố Hồng sẽ được thực hiện , ai cũng có phần . 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
E 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
Anh ( chị ) hãy cho biết niềm vui riêng của mỗi thành viên trong gia đình cụ cố Hồng trên cái nền sung sướng vui vẻ đấy ? 
5p 
E 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
HSPB: 
 C ụ cố Hồng : mới 50 tuổi là một kẻ thích phô trương bệnh hoạn nhưng lại rất vô tích sự , vô trách nhiệm . 
+ ung dung hút thuốc phiện , mơ màng đến lúc được mặc áo xô gai , chống gậy , ho khạc  “ ngây ngất vì được thiên hạ khen già ”, không làm được việc gì cho ra hồn nhưng cả ngày làm nhảm một câu vô nghĩa : “ biết rồi , khổ lắm , nói mãi ” (1872 câu ) 
Bà vợ cụ cố Hồng : 
Con đầu dâu trưởng mà chả biết làm gì , chỉ a dua , cạn nghĩ .. 
Vợ chồng Văn Minh (con trai cụ cố Hồng , cháu đích tôn của người chết ) 
Cả hai chỉ lo mời luật sư đến chứng kiến cái chết của ông nội để có thể chia ngay gia tài ( họ được phần nhiều ). Mỗi người trong vợ chồng họ lại có niềm vui riêng . 
 Bà Văn Minh thì sốt ruột vì mãi không được mặc bộ đồ xô gai tân thời ( thứ hàng hoá mà vợ chồng Văn Minh đã kết hợp với ông TYPN để đợi dịp lăng xê , quảng cáo ). Một thứ dịch vụ . 
E 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
Ông Văn Minh : có sự băn khoăn với việc xử lí với gã Xuân tóc đỏ  Xuân tuy mắc tội quyến rũ em gái ông , tố cáo sự ngoại tình của cô Hoàng hôn trước mặt cụ cố tổ khiến cụ uất quá mà chết => hai tội nhỏ , một cái ơn to làm thế nào ?. Ông phân vân vò đầu rứt tóc , đăm chiêu thành ra có bộ mặt rất hợp với đám tang. 
 Cô Tuyết : Đang rất buồn , buồn đến có thể “ tự tử ” được . Không phải cô thương cho người ông mà vì chẳng thấy mặt mũi “ bạn giai ” đâu . “ Tuyết như bị kim châm vào lòng ”. Cô sung sướng khi được diện bộ “ ngây thơ ” để khoe với thiên hạ “ chữ trinh ” 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
 Ông Phán mọc sừng : 
* Vốn từ lâu đã chẳng còn tình nghĩa vợ chồng với cô Hoàng Hôn , thuê Xuân tóc đỏ làm nhục ( cũng là làm tiền ) nhà vợ , giờ cũng vui sướng vì ông bố vợ hứa cho “ vài nghìn ” từ gia tài của cụ cố tổ . 
 Cậu Tú Tân ( chưa bao giờ đỗ Tú tài ): 
* Sướng như điên loay hoay với với cái máy ảnh lâu rồi không biết dùng vào việc gì . Cậu ta lăng xăng , chỉ chỏ , ra lệnh cho đám phó nháy  ép người nhà thực hiện đủ tư thế , điệu bộ  
 Tất cả mọi người ai cũng thoả thuê sung sướng mãn nguyện với những ý đồ cá nhân . Không ai cảm thương cho người đã mất . Nhà văn hạ một câu kết luận : “ một bầy con cháu chí hiếu nóng ruột đem chôn cho chóng cái xác chết của cụ cố tổ ” 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
Anh ( chị ) hãy cho biết trước cái chết của cụ tổ còn có những nhân vật ngoại gia nào hưởng cái niềm “sung sướng ” ? 
3p 
1, Hạnh phúc của một gia đình đại bất hiếu . 
 Hai viên cảnh binh Min Đơ và Min Toa 
 Bạn bè tai to mặt lớn của gia đình cụ cố Hồng được dịp khoe sự oai vệ , danh giá rởm đời của mình ... “ ngực đầy huy chương  đủ loại râu ria  cảm động ngắm làn da trắng thập thò trong làn áo voan mỏng trên cánh tay và ngực Tuyết ” 
 Xuân tóc đỏ thì vênh vang tự đắc bởi chiến công đã làm chết cụ cố tổ ( ân nhân của gia đình ) => bản chất đểu và dâm cố hữu , sự tinh quái , láu lỉnh , ma cô . 
 Sư cụ chùa Tăng Phú theo đóm ăn tàn  
 Trai thanh , gái lịch được dịp ve vãn , hẹn hò , cười tình , chê bai nhau  
2. Đưa đám và hạ huyệt 
Anh ( chị ) hãy cho biết tác giả đã miêu tả cảnh đưa đám ma bằng thái độ hài hước như thế nào ? 
3p 
2. Đưa đám và hạ huyệt 
Dưới ngòi bút của nhà văn , đám ma đã trở thành đám rước loè loẹt , om sòm , hổ lốn và vô văn hoá . Đó là sự phô trương giả dối , sự suy đồi về giá trị đạo đức . 
* Một đám ma gương mẫu : 
+ Có kiệu bát cống  
+ Lợn quay đi lọng  
+ Kèn Ta, kèn Tây , kèn Tàu thi nhau rộn lên  
+ Có tới 300 câu đối , vài trăm người đi đưa  
2 Đưa đám và hạ huyệt 
* Một đám rước ( hội ) lớn : 
+ “ Đám ma đi đến đâu làm huyên náo đến đó ” 
+ “ Chuyện trò về vợ con, về nhà cửa , về một cái tủ mới sắm ” 
+ “ đủ giai thanh gái lịch , nên họ chim nhau , cười tình với nhau , bình phẩm nhau , chê bai nhau , ghen tuông nhau , con bé nhà ai mà kháu thế  bạc tình bỏ mẹ ” 
 VTP đã thu vào ống kính của mình đám đông giả tạo . Đằng sau “ vẻ mặt buồn rầu của những người đưa đám ma” là sự dửng dưng đến lạnh lùng , tàn nhẫn . 
+ “ Đám cứ đi ” ! 
2. Đưa đám và hạ huyệt 
Anh ( chị ) hãy cho biết tác giả đã miêu tả cảnh hạ huyệt bằng chi tiết , thái độ hài hước như thế nào ? 
2. Đưa đám và hạ huyệt 
Có hai chi tiết đáng lưu ý 
* Thằng cháu quý tử ( Tú Tân ) bắt từng người chống gậy , gục đầu , cong lưng , lau nước mắt , thế nọ , thế kia  trong lúc lũ bạn “ rầm rộ nhảy lên những ngôi mả khác ” 
=> Màn hài kịch do Tú Tân đạo diễn . 
* Ông Phán ( diễn viên kì tài nhất trong đám hài ) đã trao tiền công cho Xuân ngay lúc hắn đang mềm oặt người đi vì khóc “ hứt  hứt  hứt ” 
=> S ự giả tạo đến trơ trẽn , vô nhân tính . 
Cảnh đưa đám và hạ huyệt chính là sự phơi bày cuối cùng và cũng là rõ nhất những toan tính ích kỉ , hành vi, thái độ vô giáo dục của một lớp người tự xưng là thượng lưu , văn minh trong XH đương thời . Nó báo động về sự suy đồi giá trị đạo đức truyền thống , tha hoá về nhân cách , tình cảm của con người . 
3. Ngh ệ thuật 
Anh ( chị ) hãy cho biết vài nét về nghệ thuật được miêu tả trong đoạn trích ? 
3p 
3. Ngh ệ thuật 
* Nghệ thuật trào phúng . 
+ Trong miêu tả  
+ Cách tạo tình huống  
+ Sử dụng hình ảnh tái hiện nhiều lần