Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 17+18, Làm văn: Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ - Trường THPT Quang Trung

TIẾT: 17, 18: LÀM VĂN: 
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT BÀI THƠ, ĐOẠN THƠ 
TRƯỜNG THPT QUANG TRUNG 
	I. KH ÁI NIỆM: 
	 1. Nghị luận về th ơ (đoạn th ơ, b ài thơ ): 
 Là c ỏch sử dụng t ổng hợp những thao tác LL để làm rõ ND tư tưởng , phong cách nghệ thuật của th ơ (đã tác đ ộng tới cảm xúc thẩm mỹ , tư duy nghệ thuật và những liên tưởng sâu sắc của người viết . 
Ii . Nghị luận về một bài th ơ. 
1. Đề bài : Phân tích bài th ơ " Cảnh khuya " của Hồ Chí Minh . 
" Tiếng suối trong nh ư tiếng hát xa , 
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa . 
 Cảnh khuya nh ư vẽ , người chưa ngủ , 
 Chưa ngủ vì lo nỗi nước nh à." 
 1947 
a. Tìm hiểu đề. 
- Bài yêu cầu phân tích những gi á trị về tư tưởng và nghệ thuật của bài th ơ. 
- Lưu ý hoàn cảnh ra đ ời của bài th ơ. 
b. Lập dàn ý. 
GV: E hãy căn cứ vào những câu hỏi gợi ý trong SGK lập dàn ý cho đề bài trên ( Các em có thể trao đ ổi với nhau theo bàn của mình ). (7') 
A. Mở bài . 
 Giới thiệu khái quát hoàn cảnh ra đ ời của bài th ơ. Chuyển ý. 
B.Thân bài . 
- Vẻ đ ẹp của đêm trăng khuya nơi núi rừng Việt Bắc đư ợc miêu tả hết sức th ơ mộng . ( Chú ý phân tích những hình ả nh mang tính nghệ thuật : trăng hoa , cây cổ thụ ; tiếng suối ). Nh à th ơ sử dụng thủ pháp so sánh : tiếng suối nh ư tiếng hát thật mới mẻ tiếng suối gần gũi với con người , đ ầy sức sống . 
 - Chú ý đ iệp từ " lồng " tạo lên một hình ả nh vừa lung linh vừa huyền ảo nh ư những bông hoa tuyệt đ ẹp  
- Tâm trạng của nhân vật tr ữ tình : Hoà tâm hồn mình với á nh trăng , vơí tiếng suối song không đắm chìm trong cái đ ẹp mà một lòng thao thức không ngủ vì lo cho vận mệnh của dân tộc . Khác các ẩn sĩ thời xưa . 
- Bài th ơ vừa có tính chất cổ đ iển vừa hiện đại. 
( Giải thích ) 
- Nhận đ ịnh về những gi á trị tư tưởng và nghệ thuật của bài th ơ: Bài th ơ là một bức tranh thiên nhiên thật đ ẹp song đ ẹp hơn cả chính là chân dung của Bác , vị lãnh tụ vô vàn kính yêu của chúng ta . 
C. Kết luận : Sự hài hoà giữa tâm hồn nghệ sĩ và ý chí chiến sĩ trong bài th ơ. 
Căn cứ vào cách khai thác đề bài trên hãy nêu các bước nghị luận về một tác phẩm thơ? 
2. Các bước làm bài nghị luận một bài th ơ 
- Đ ọc chậm nhiều lần bài th ơ để có cảm nhận chung về tác phẩm : bài th ơ nói về vấn đề gì, tình cảm của tác gi ả nh ư thế nào ?. 
- Tìm hiểu sâu về bài th ơ về cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật . Chú ý phân tích những từ ng ữ, hình ả nh , chi tiết nghệ thuật tiêu biểu . 
- Lập dàn ý cho bài phân tích của mình theo các luận đ iểm đã tìm đư ợc . 
- Viết bài theo dàn ý đã lập bằng phong cách nghị luận văn học với cảm hứng của mình . 
III. Nghị luận về một đoạn th ơ 
- Các bước nghị luận cũng giống nh ư nghị luận về một bài th ơ 
 Căn cứ vào văn bản của đoạn th ơ cần nghị luận . Hiểu rõ vị trí và ý nghĩa của đoạn th ơ. 
*.Đề bài : Phân tích đoạn th ơ sau trong bài " Việt Bắc " của Tố Hữu : 
"Những đường Việt Bắc của ta 
............................................... 
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng". 
1. Tìm hiểu đề 
- Đoạn th ơ miêu tả khí thế ra trận của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp . Đây là một đoạn th ơ hay, đạt đư ợc những gi á trị nghệ thuật đ ặc sắc. 
: HS đọc kỹ đoạn thơ, căn cứ vào 
gợi ý SGK nêu yêu cầu của 
 đề bài và lập dàn ý cho đề 
 bài trên ? 
Nhớ về những niềm vui chiến thắng trên khắp mọi miền của đ ất nước (4 dòng cuối ) 
Về nghệ thuật : sử dụng nhuần nhuyễn thể th ơ lục bát ; giọng th ơ sôi nổi , hào hùng ; hình ả nh , từ ng ữ giàu sức gợi cảm ; sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ . 
Thân bài 
- Khí thế của cuộc k/chiến chống thực dân Pháp ở VB. Cảnh tượng đ ó đư ợc đ ặc tả sinh đ ộng qua hình ả nh các con đư ờng VB trong những đêm kháng chiến , nổi bật là sức mạnh và niềm lạc quan của những lực lượng k/chiến . 
Mở bài : Giới thiệu đoạn th ơ, vị trí , dẫn nguyên văn đoạn th ơ. 
Dàn ý 
Kết luận:Đoạn th ơ thể hiện cảm hứng ngợi ca Việt Bắc, ngợi ca cuộc kháng chiến chống Pháp oanh liệt của nhân dân ta . 
2. Lập dàn ý 
III. Ghi nhớ (SGK) 
Từ việc khai thác các đề bài trên, em hãy cho biết đối tượng, nội dung của bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ? 
IV. Luyện tập 
Đề bài : Hãy phân tích đoạn th ơ sau trong bài " Tràng giang " của Huy Cận : 
" Lớp lớp mây cao đ ùn núi bạc, 
Chim nghiêng cánh nhỏ : bóng chiều sa 
Lòng qu ê dợn dợn vời con nước 
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nh à" 
Thảo luận 
Đáp án : 
- Cảnh chiều xuống trên sông : đ ẹp nhưng buồn . 
- Tâm trạng của nh à th ơ: Nỗi buồn nhớ nh à, nhớ qu ê hương . 
- Nghệ thuật : 
+ Hình ả nh đ ối lập , gợi cảm : núi mây hùng vĩ/cánh chim bé nhỏ . 
+ âm đ iệu phù hợp : dập dềnh , mênh mang nh ư sóng nước trên Tràng giang . 
+ Tứ th ơ mới mẻ có sự kết hợp giữa bút pháp cổ đ iển của th ơ Đư ờng với bút pháp lãng mạn của th ơ mới . 
	 V.C ỦNG CỐ, DẶN Dề: 
- Nắm chắc kỹ năng và các bước nghị luận về một bài th ơ, đoạn th ơ. 
Về nh à hoàn thành các bài viết đã lập dàn ý ở trên , học thụôc phần ghi nhớ . 
Soạn bài tiếp theo " Tây Tiến " của Quang Dũng 
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!