Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm) - Trường THPT Quang Trung

ĐẤT NƯỚC 
Nguyễn Khoa Điềm 
ĐẤT NƯỚC 
Nguyễn Khoa Điềm 
I.TIỂU DẪN 
 1.Tác giả : 
 - Sinh : 1943 t ại T.T.Hu ế , trong 1 gia đình trí thức CM 
 - Trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ . 
 - Nay l à trưởng Ban TT- VH TW 
 - Thơ giàu chất suy tư , cảm xúc dồn nén thể hiện tâm tư của người trí thức tham gia vào cuộc chiến đấu của nhân dân . 
 - Tác phẩm tiêu biểu : “ Đất ngoại ô ” “ Mặt đường khát vọng ”.. 
NGUYỄN KHOA ĐIỀM 
Và  bây giờ 
Trước đây 
2. XUẤT XỨ, HCR Đ và MĐST: 
- Trích phần đầu chương V thuộc trường ca “ Mặt đường khát vọng ” . 
- Viết từ 1971 đến 1974 nh ằm thức tỉnh thanh niên Miền Nam v ùng tạm chiếm , nhận rõ bộ mặt kẻ thù , đứng về phía nhân dân chống Mỹ . 
3. BỐ CỤC: 
- P1: 42 câu đầu : Những cảm nhận m ới mẻ về ĐN của nhà thơ . 
- P2: còn lại : Tư tưởng ĐN của nhân dân . 
4. CHỦ ĐỀ: 
- theo chiều dài 
 thời gian - lịch sử 
- theo chiều rộng 
không gian – địa lý 
- trong chiều sâu 
đời sống-phong tục 
 - trong tâm hồn,tính 
cách con người . 
- trường tồn 
- gắn bó 
Đất 
nước 
là 
của 
 nhân 
dân 
II. ĐỌC HIỂU: 
1.Những cảm nhận mới mẻ của nhà thơ về ĐN. 
a. ĐN là những gì gần gũi , thân thương gắn bó với đời sống của mỗi con người : 
 Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi 
 Đất Nước có tự ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể 
- Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn 
- Tóc mẹ thì bới sau đầu 
- Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc 
- Cái kèo , cái cột thành tên 
- Hạt gạo phải một nắng hai sương xay , giã , giần , sàng 
- Ở những câu chuyện của mẹ 
- Ở miếng trầu 
- Ở hình ảnh búi tóc 
ĐN hiện diện trong phong tục tập quán và trong truyền thống đạo lý của dân tộc . 
- Ở tình nghĩa thuỷ chung của 
cha và mẹ 
- Ở cái kèo , cái cột 
- Ở hạt gạo ta ăn 
ĐN hiện diện trong mỗi gia đình . 
- Ở hình ảnh cây tre dân ta 
trồng để đánh giặc 
Đất nước gắn với công cuộc chiến đấu bảo vệ bờ cõi . 
? 
 	 Hãy nhận xét về 
nội dung và nghệ thuật 	 của 9 câu thơ trên . 
- Ngôn ngữ mang đậm chất liệu dân gian ; từ « ĐN » được điệp lại 5 lần . 
- ĐN không chỉ gần gũi thân thiết mà còn gắn với sự nghiệp đấu tranh dựng nước và giữ nước . 
? 
 Quan niệm ĐN là những 
gì gần gũi thân thương gắn bó 
 với đời sống thật mới mẻ . Em 
hãy cho biết quan niệm này 
	 mới như thế nào so với 
	 trước đó ? 
b. Đất nước được cảm nhận qua phương diện địa lý và lịch sử : 
Đất là nơi anh đến trường 
Nước là nơi em tắm 
Đất Nước là nơi ta hò hẹn 
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm 
Đất là nơi “con chim phượng hoàng 
bay về hòn núi bạc ” 
Nước là nơi “con cá ngư ông móng 
nước biển khơi ” 
? 
Trên phương diện địa lý và lịch sử , ĐN được nhà thơ cảm nhận như thế 	 nào ? 
ĐN là không gian 
gần gũi 
Là không gian của tình 
yêu đôi lứa 
Là núi sông , rừng biển 
Là nơi dân mình đoàn 
tụ 
Theo 
phương 
 diện 
địa lý 
ĐN thuộc dòng dõi con 
rồng cháu tiên 
ĐN gắn với truyền 
thống dựng và giữ nước 
Theo 
phương 
 diện 
lịch sử 
Một thần thoại và một truyền thuyết tự hào về nguồn gốc cao quý , về truyền thống dựng nước và giữ nước của cha ông . 
c. Đất nước là sự thống nhất giữa cá nhân và cộng đồng : 
? 
 Trong quan hệ giữa cái riêng và cái chung , thì hình ảnh ĐN hiện lên như 	 thế nào ? 
- Mỗi cá nhân là một tế bào 
 của ĐN. 
- ĐN sẽ lớn mạnh trong tình 
yêu lứa đôi và tình đoàn kết 
dân tộc . 
ĐN là sự thống nhất giữa hạnh phúc cá nhân với hạnh phúc lớn của dân tộc . 
d. Trách nhiệm của mọi người đối với đất nước : 
? 
	 Tác giả đã nhắc 
đến những trách nhiệm nào của cá nhân đối với 	 đất nước ? 
Bằng hàng loạt những động từ : 
- “ yêu nhau ”, 
- “ gánh vác ”, 
- “ dặn dò ”, 
- " gắn bó " , 
- "san sẻ ", 
- " hóa thân ” 
Mỗi thế hệ phải có trách nhiệm để đất nước mãi trường tồn . 
2. TƯ TƯỞNG ĐẤT NƯỚC CỦA NHÂN DÂN 
a. Nhân dân hóa thân vào sông núi , thiên nhiên : 
Núi Vọng Phu – hòn Trống Mái 
Đất Tổ 	 Đảo con Gà 
Sông ở đồng bằng sông Cửu Long 
Sông Ông Đốc , cồn Ông Trang 
Bà 
Đen 
Bà 
Điểm 
? 
Vì sao có thể nói nhân dân hoá thân làm nên sông núi , thiên nhiên ? 
Những cảnh quan thiên nhiên gắn liền với đời sống , tâm hồn và lịch sử dân tộc . 
? 
 	 Nhận xét 	 về những 
	 biểu hiện nghệ thuật của 	 đoạn thơ này . Qua đó , tác 	 	 giả đã khái quát 	 vấn 
	 đề gì ? 
 Những hình ảnh liệt kê , 
điệp từ “ góp ”, kiểu quy nạp hàng loạt hiện tượng nhân dân là đối tượng quan trọng nhất tạo ra dáng hình ĐN. 
b. Đất nước của nhân dân : 
? 
	 Vì sao nhà thơ nói 
	“ Đất Nước này là Đất 	 Nước của Nhân dân ”? 
Con 
người 
bình dị , 
vô danh 
Xây dựng và bảo vệ đất 	 nước 	 
Giữ và truyền giá trị vật chất , tinh thần . 
Bản chất của nhân dân hội tụ trong ca dao 
Thuỷ chung trong tình yêu 	 
Quý trọng tình nghĩa 	 
Quyết liệt trong căm thù và chiến đấu 
? 
	 Trong quan niệm của 
NKĐ, ĐN là của nhân dân . Quan niệm ấy có gì mới 
	 mẻ ? 
III. TỔNG KẾT: 
? 
	 Hãy nêu những nhận xét khái quát về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài 	 thơ . 
Nội dung: ĐN là của nhân dân . 
Nghệ thuật : Dùng nhiều chất liệu văn học dân gian cùng với cách diễn đạt và tư duy hiện đại , nhà thơ đã tạo ra màu sắc thẩm mỹ vừa quen thuộc lại vừa mới mẻ về hình ảnh ĐN.