Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 29+30, Đọc văn: Ôn tập Văn học trung đại Việt Nam - Trường THPT Quang Trung

VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
OÂN TAÄP 
(Töø theá kæ XVIII ñeán heát theá kæ XIX) 
TRƯỜNG THPT QUANG TRUNG – ĐÀ NẴNG 
Tiết 29,30: Đọc văn 
1/ Veà noäi dung : 
I/ NOÄI DUNG CUÏ THEÅ : 
* Chuû nghóa nhaân ñaïo vaø tö töôûng nhaân vaên : 
* Tinh thaàn yeâu nöôùc : 
b. Giaù trò phaûn aùnh vaø pheâ phaùn hieän thöïc trong ñoaïn trích “ Vaøo phuû chuùa Trònh ” cuûa Leâ Höõu Traùc : 
2/ Veà theå loaïi : 
a. Baûng phaân loaïi : 
c. Nhöõng giaù trò veà noäi dung vaø ngheä thuaät trong saùng taùc cuûa Nguyeãn Ñình Chieåu : 
* Tính quy phaïm veà thi phaùp VHTÑ: 
* Khuynh höôùng phaù vôõ tính quy phaïm : 
II/ VAÄN DUÏNG ÑAËC ÑIEÅM CUÛA VHTÑ VAØO VIEÄC TÌM HIEÅU TAÙC PHAÅM: 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
CAÛNH ÑEÏP HÖÔNG SÔN 
ÑEÀN THÔØ PHAN CHU TRINH 
CHAÂN DUNG PHAN CHU TRINH 
Laën loäi thaân coø khi quaõng vaéng . 
CHAÂN DUNG TRAÀN TEÁ XÖÔNG 
CHAÂN DUNG TRAÀN TEÁ XÖÔNG 
TAÄP THÔ NGUYEÃN KHUYEÁN 
ÑEÀN THÔØ NGHÓA SÓ CAÀN GIUOÄC 
CHAÂN DUNG NGUYEÃN ÑÌNH CHIEÅU 
TAÄP THÔ CAO BAÙ QUAÙT 
BAØI CA NGAÉN ÑI TREÂN CAÙT 
CAO BAÙ QUAÙT ÑOÃ AÙ NGUYEÂN 
CHAÂN DUNG NGUYEÃN COÂNG TRÖÙ 
Khoâng Phaät , khoâng Tieân , khoâng vöôùng tuïc 
TAÄP THÔ HOÀ XUAÂN HÖÔNG 
NÔI ÔÛ CUÛA HOÀ XUAÂN HÖÔNG 
CHAÂN DUNG HOÀ XUAÂN HÖÔNG 
CHAÂN DUNG NGOÂ THÌ NHAÄM 
BAÛN CHÖÕ NOÂM CHINH PHUÏ NGAÂM 
NGÖÔØI CUNG NÖÕ TRONG CUNG OAÙN NGAÂM 
BAÛN CHÖÕ NOÂM TRUYEÄN KIEÀU 
TAÙC PHAÅM TRUYEÄN KIEÀU 
TÖÔÏNG ÑAÏI THI HAØO NGUYEÃN DU 
CAÙC TAÙC GIA VHTÑ TÖØ TK XVIII ÑEÁN HEÁT TK XIX 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
1/ Veà noäi dung : 
* Tinh thaàn yeâu nöôùc : 
+ Tình yeâu thieân nhieân ñaát nöôùc . 
+ YÙ thöùc ñoäc laäp , töï chuû , töï cöôøng . 
+ Loøng caêm thuø giaëc , tinh thaàn quyeát chieán thaéng keû thuø xaâm löôïc . 
+ Töï haøo veà truyeàn thoáng lòch söû vaø chieán coâng thôøi ñaïi . 
+ Bieát ôn , ca ngôïi nhöõng ngöôøi ñaõ hy sinh vì toå quoác . 
I/ NOÄI DUNG CUÏ THEÅ : 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Caûm höùng yeâu nöôùc ñöôïc theå hieän raát phong phuù vaø ña daïng : 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Beân caïnh ñoù coøn xuaát hieän nhöõng noäi dung môùi : 
+ Vaên teá nghóa só Caàn Giuoäc : Ngôïi ca vaø caûm phuïc nhöõng anh huøng nghóa só ñaõ hy sinh vì toå quoác . 
+ Vònh khoa thi Höông : pheâ phaùn nhöõng caùi nhoá nhaêng do cheá ñoä thuoäc ñòa nöûa PK, loãi thôøi gaây ra . 
+ Xin laäp khoa luaät : Bieát lo cho sôn haø xaõ taéc baèng caû taâm huyeát 
+ Chieáu caàu hieàn : thu phuïc hieàn taøi ñeå ra giuùp trieàu ñaïi chính nghóa 
+ Caâu caù muøa thu , Baøi ca caûnh ñeïp Höông Sôn : thöôûng thöùc veû ñeïp queâ höông ñaát nöôùc . 
 mang aâm höôûng bi traùng 
 yù thöùc veà vai troø cuûa ngöôøi hieàn taøi ñ/v ñaát nöôùc . 
 tö töôûng cach taân ñaát nöôùc . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
* Chuû nghóa nhaân ñaïo vaø tö töôûng nhaân vaên : 
- Baét nguoàn töø truyeàn thoáng nhaân ñaïo cuûa ngöôøi Vieät Nam, vöøa tieáp thu tö töôûng tích cöïc cuûa Nho , Phaät , Laõo ; taäp trung vaøo v/ñ con ngöôøi , ñaáu tranh vôùi moïi theá löïc ñen toái ñeå khaúng ñònh nhöõng giaù trò chaân chính cuûa con ngöôøi . 
+ Vaøo phuû chuùa Trònh : soáng thanh baïch khoâng bò danh lôïi caùm doã . 
+ Truyeän Luïc Vaân Tieân : ñeà cao ñaïo lí nhaân nghóa . 
+ Töï tình II : noùi thaúng tình caûm vaø khaùt voïng cuûa mình . 
+ Baøi ca ngaát ngöôûng : soáng thöïc loøng . 
+ Baøi ca ngaén ñi treân baõi caùt : löïa choïn con ñöôøng mình phaûi ñi . 
+ Khoùc Döông Khueâ : noãi ñau maát baïn . 
+ Thöông vôï : caûm thöông cho noãi vaát vaû , gian lao vì choàng con cuûa ngöôøi vôï hieàn thuïc . 
+ Caâu caù muøa thu , Baøi ca caûnh ñeïp Höông Sôn : thöôûng thöùc veû ñeïp queâ höông ñaát nöôùc . 
 Nhöõng ñöùc tính toát ñeïp cuûa con ngöôøi Vieät Nam 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Nhöõng bieåu hieän cuûa noäi dung naøy nhaèm ñeà cao truyeàn thoáng ñaïo lí , khaúng ñònh quyeàn soáng cuûa con ngöôøi - khaúng ñònh con ngöôøi caù nhaân : 
+ Truyeän Kieàu : ñeà cao vai troø tình yeâu muoán choáng laïi ñònh meänh . 
+ Chinh phuï ngaâm : leân aùn cuoäc chieán tranh phi nghóa ñaõ chia caét tình yeâu löùa ñoâi . 
+ Thô Hoà Xuaân Höông : Khao khaùt soáng , khao khaùt haïnh phuùc baèng tình yeâu ñích thöïc daùm noùi leân moät caùch thaúng thaén nhöõng öôùc muoán cuûa ngöôøi phuï nöõ vôùi moät caù tính ngang taøng , maïnh meõ . 
+ Truyeän Luïc Vaân Tieân : con ngöôøi nghóa hieäp vaø haønh ñoäng theo chuaån möïc ñaïo ñöùc Nho giaùo . 
+ Baøi ca ngaát ngöôûng : choïn caùch soáng rieâng ra ngoaøi khuoân khoå cuûa tö töôûng chính thoáng . 
 Khaúng ñònh con ngöôøi caù nhaân laø cô baûn nhaát . Vì caûm höùng nhaân ñaïo coù nhöõng bieåu hieän môùi khi höôùng vaøo quyeàn con ngöôøi , yù thöùc veà caù nhaân ñaäm neùt hôn ( quyeàn soáng , quyeàn haïnh phuùc , taøi naêng caù nhaân ). 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
2/ Veà theå loaïi : 
a. Baûng phaân loaïi : 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
Soá 
TT 
Theå loaïi 
Ñaëc ñieåm 
veà theå loaïi 
Teân taùc phaåm 
Nhöõng ñieåm chính veà noäi dung vaø ngheä thuaät 
1 
Kí 
- Theå hieän tröïc tieáp caùi toâi caù nhaân . 
- Vieát veà nhöõng dieàu xaûy ra ñ/v taùc giaû vaø khoâng hö caáu . 
- Vaøo phuû chuùa Trònh 
( Trích Thöôïng kinh kí söï - 
Leâ Höõu Traùc ). 
- ND: Soáng thanh baïch khoâng bò danh lôïi caùm doã . 
- NT:Buùt phaùp kí söï – keát hôïp chaát hieän thöïc vaø tröõ tình . 
2 
Thô 
luïc baùt 
- Theå hieän söï tìm toøi , saùng taïo cuûa ngöôøi Vieät . 
- Goàm 2 doøng luïc baùt noái tieáp nhau . Chæ coù vaàn baèng . 
- Ñaéc duïng cho loaïi hình truyeän Noâm vaø dieãn ca lòch söû . 
- Truyeän Kieàu 
( Nguyeãn Du ). 
- Leõ gheùt thöông 
( Trích Truyeän Luïc Vaân Tieân – Nguyeãn Ñình Chieåu ). 
- ND: Ñeà cao vai troø tình yeâu - muoán choáng laïi ñònh meänh . 
- NT : Keát hôïp taøi tình ngoân ngöõ baùc hoïc vaø bình daân . Taøi taû caûnh , taû tình , taû taâm traïng  
- ND: Yeâu nhöõng ngöôøi moät loøng vì daân , gheùt nhöõng keû gieo ñau khoå cho daân . 
- NT : Duøng ñieäp ngöõ , thaønh ngöõ , tieåu ñoái , töø laùy giaøu saéc thaùi bieåu caûm . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
3 
Thô 
song thaát luïc baùt 
- Laø moät saùng taïo ñoäc ñaùo cuûa daân toäc ta . 
- Moãi khoå goàm : 2 doøng song thaát-gieo vaàn traéc vaø 2 doøng luïc baùt- gieo vaàn baèng . 
- Ñaéc duïng cho loaïi hình ngaâm , than, vaõn  
- Khoùc Döông Khueâ ( NguyeãnKhuyeán ) 
4 
Thô 
haùt noùi 
- Laø loaïi hình ñoäc ñaùo , saùng taïo cuûa Vieät Nam böôùc phaùt trieån môùi cuûa thô ca daân toäc vaø söï taøi hoa cuûa ngöôøi saùng taùc . 
- Tính töông ñoái töï do trong gieo vaàn , ngaét nhòp , soá löôïng aâm tieát moãi doøng  
- ND: Soáng thöïc loøng choïn caùch soáng rieâng ra ngoaøi khuoân khoå cuûa tö töôûng chính thoáng . 
- NT: Bieåu hieän nhöõng tö töôûng , tình caûm phoùng tuùng , laõng maïn . 
- ND: Thöôûng thöùc veû ñeïp queâ höông ñaát nöôùc . 
- NT: Taøi hoa , laõng maïn , gaén vôùi yù nieäm TG 
-ND: Noãi ñau maát baïn . 
-NT: Noùi giaûm , nhaân hoaù , töø laùy , ñieån tích ,  giaøu hình aûnh vaø saéc thaùi bieåu caûm 
- Baøi ca ngaát ngöôûng 
( Nguyeãn Coâng Tröù ). 
- Baøi ca phong caûnh 
Höông Sôn 
( Chu Maïnh Trinh). 
5 
Thô 
Ñöôøng luaät 
Coù nguoàn goác töø Trung Hoa – nieâm luaät nghieâm ngaët . 
Song do tính haøm suùc , thô Ñöôøng luaät vaãn coù söùc bieåu caûm maïnh meõ thaønh theå thô cuûa ngöôøi Vieät . 
- ND:Ñau loøng tröôùc caûnh nöôùc maát nhaø tan. 
NT: Ngoân ngöõ ñaäm saéc thaùi Nam Boä . 
- ND:Noùi thaúng tình caûm vaø khaùt voïng cuûa mình . 
NT: Söùc maïnh bieåu caûm cuûa töø ngöõ vaø yù nghóa aån duï cuûa hình töôïng ngheä thuaät . 
- ND: Veû ñeïp u tónh cuûa saéc thu vaø noãi loøng u uaån cuûa nhaø thô . 
NT : Saùng taïo baèng chöõ Noâm , bieåu loä tinh teá vaø saâu saéc caùc khía caïnh taâm hoàn Vieät , töø ngöõ-vaàn ñieäu ñem laïi söùc bieåu caûm lôùn . 
- ND: Caûm thöông cho noãi vaát vaû , gian lao vì choàng con cuûa ngöôøi vôï hieàn thuïc . 
NT: Ngoân ngöõ giaûn dò maø tinh teá , taøi hoa , gôïi caûnh gôïi tình . 
- ND:Pheâ phaùn nhöõng caùi nhoá nhaêng do cheá ñoä thuoäc ñòa nöûa PK, loãi thôøi gaây ra . 
- NT: Tieáng cöoøi saâu cay, giaøu chaát hieän thöïc . 14 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Chaïy giaëc 
( Nguyeãn Ñình Chieåu ). 
- Töï tình II 
( Hoà Xuaân Höông ). 
- Caâu caù muøa thu 
( Nguyeãn Khuyeán ), 
- Thöông vôï , 
- Vònh khoa thi höông 
( Traàn Teá Xöông ). 
6 
Ca, haønh 
- Baét nguoàn töø Trung Hoa . 
- Khoâng bò goø boù veà vaàn luaät vaø dieãn ñaït ñöôïc nhöõng v/ñ phoùng khoaùng , töï do. 
- ND : Löïa choïn con ñöôøng mình phaûi ñi . 
- NT : Duøng hình aûnh bieåu tröng-coù nhieàu neùt môùi veà : caùch xöng hoâ , caâu hoûi , caûm thaùn theå hieän noãi day döùt khoân nguoâi . 
7 
Chieáu 
- Chieáu : thuoäc VH chöùc naêng haønh chính -do vua ban xuoáng – ñieàu traàn , bieåu , taáu , sôù  do beà toâi daâng leân vua . 
- Ngheä thuaät thuyeát phuïc qua caùch laäp luaän , chöùng cöù chaët cheõ , xaùc thöïc  
- ND : Thu phuïc hieàn taøi ñeå ra giuùp trieàu ñaïi chính nghóa tö töôûng canh taân ñaát nöôùc . 
- NT : Lôøi leõ vöøa taâm huyeát vöøa coù söùc thuyeát phuïc cao , laäp luaän chaët cheõ . 
- ND : Bieát lo cho sôn haø xaõ taéc baèng caû taâm huyeát yù thöùc veà vai troø cuûa ngöôøi hieàn taøi ñ/v ñaát nöôùc . 
- NT: Laäp luaän chaët cheõ , xaùc thöïc , taâm huyeát 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Baøi ca ngaén 
ñi treân baõi caùt 
( Cao Baù Quaùt ). 
- Chieáu caàu hieàn 
( Ngoâ Thì Nhaäm ) 
- Xin laäp khoa luaät 
( Nguyeãn Tröôøng Toä ). 
8 
Vaên teá 
- Thuoäc loaïi hình VH chöùc naêng nghi le ã -mang tính chaát tín ngöôõng . 
- Vaên teá nhöõng anh huøng nghóa só thaám ñaäm chaát bi traùng . 
- Vaên teá 
nghóa só Caàn Giuoäc 
( Nguyeãn Ñình Chieåu ). 
- ND: Ngôïi ca vaø caûm phuïc nhöõng anh huøng nghóa só ñaõ hy sinh vì toå quoác mang aâm höôûng bi traùng . 
- NT: tính chaát ñaïo ñöùc – tröõ tình vaø maøu saéc Nam Boä qua ngoân ngöõ , hình töôïng ngheä thuaät . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Böùc tranh chaân thöïc veà cuoäc soáng nôi phuû chuùa : thaâm nghieâm giaøu sang, xa hoa maø thieáu sinh khí . 
- Mieâu taû sinh ñoäng, keát hôïp chaát hieän thöïc vaø tröõ tình . 
b. Giaù trò phaûn aùnh vaø pheâ phaùn hieän thöïc trong ñoaïn trích “ Vaøo phuû chuùa Trònh ” cuûa Leâ Höõu Traùc : 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
c. Nhöõng giaù trò veà noäi dung vaø ngheä thuaät trong saùng taùc cuûa Nguyeãn Ñình Chieåu : 
- Noäi dung: 
+ Ñeà cao ñaïo lí nhaân nghóa ( Truyeän Luïc Vaân Tieân ). 
+ Loøng yeâu nöôùc ngôøi saùng ( Vaên teá nghóa só Caàn Giuoäc ) 
 veû ñeïp bi traùng cuûa hình töôïng ngöôøi anh huøng noâng daân ñaõ laøm neân lòch söû . 
- Ngheä thuaät : 
Tính chaát ñaïo ñöùc – tröõ tình vaø maøu saéc Nam Bo ä qua ngoân ngöõ,hình töôïng ngheä thuaät . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
Chaân dung NGUYEÃN ÑÌNH CHIEÅU 
Truyeän LUÏC VAÂN TIEÂN 
Trai thôøi trung hieáu laøm ñaàu , Gaùi thôøi tieát haïnh laøm caâu trao mình . 
Ñeàn thôø NGHÓA SÓ CAÀN GIUOÄC 
II/ VAÄN DUÏNG ÑAËC ÑIEÅM CUÛA VHTÑ VAØO VIEÄC TÌM HIEÅU TAÙC PHAÅM: 
Giôùi thieäu chung 
- Khaùi nieäm tính quy phaïm : “ quy ” laø thöôùc , “ phaïm ” laø khuoân - laø nhöõng giôùi haïn maø ngöôøi saùng taùc phaûi tuaân theo khuoân thöôùc , kieåu maãu coù saün , thaønh coâng thöùc . 
- Bieåu hieän : veà quan ñieåm nt , tö duy nt , thi lieäu , vaên lieäu , theå loaïi  coù tính oån ñònh cao . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
Tö duy ngheä thuaät : 
- VHTÑ thöôøng dieãn ñaït theo kieåu maãu ngheä thuaät coù saün , thaønh coâng thöùc . 
Quan nieäm thaåm mó : 
- Thieân veà caùi ñeïp trong quaù khöù , söï tao nhaõ-thanh cao . 
- Öa söû duïng ñieån coá , ñieån tích , thi lieäu Haùn hoïc  
Buùt phaùp ngheä thuaät : 
- Thieân veà öôùc leä , töôïng tröng ( tính quy phaïm ). 
Theå loaïi : 
- Giöõ vai troø quan troïng ( Xem baûng phaân loaïi ). 
 Tuy nhieân , caùc taùc giaû taøi naêng saùng taïo thöôøng phaù vôõ tính quy phaïm . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
NGUYEÃN KHUYEÁN 
(1835 – 1909) 
 MUØA THU CAÂU CAÙ 
 Nguyeãn Khuyeán 
Ao thu laïnh leõo nöôùc trong veo , 
Moät chieác thuyeàn caâu beù teûo teo . 
Soùng bieác theo laøn hôi gôïn tí , 
Laù vaøng tröôùc gioù kheõ ñöa veøo . 
Taàng maây lô löûng trôøi xanh ngaét , 
Ngoõ truùc quanh co khaùch vaéng teo . 
Töïa goái buoâng caàn laâu chaúngñöôïc , 
Caù ñaâu ñôùp ñoäng döôùi chaân beøo . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
Khuynh höôùng phaù vôõ tính quy phaïm qua ” Muøa thu caâu caù ”: 
 + Baøi thô laáy ñeà taøi töø cuoäc soáng thoân queâ 
 phaù vôõ ñeà taøi . 
 + Caûnh thu mang neùt rieâng cuûa muøa thu ñoàng baèng Baéc Boä 
 phaù vôõ tính öôùc leä 
( muøa thu thöôøng coù caùc hình aûnh nhö thu thieân , thu thuyû , thu phong , thu hoa , thu ba , thu dieäp ) 
Nhaø thô phaùt hieän ñöôïc moái quan heä giaøu giaù trò nhaân vaên giöõa thieân nhieân va ñôøi soáng con ngöôøi – hình töôïng thô chaân thöïc , sinh ñoäng, gaàn guõi vôùi taâm hoàn daân toäc . 
+ Baøi thô ñöôïc saùng taïo baèng chöõ Noâm , bieåu loä tinh teá vaø saâu saéc caùc khía caïnh taâm hoàn Vieät , töø ngöõ-vaàn ñieäu ñem laïi söùc bieåu caûm lôùn . 
Nguyeãn Khuyeán laø baäc thaày trong vieäc ñöa töø laùy vaøo thô . 
Giôùi thieäu chung .. 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
- Ñaëc ñieåm veà thi phaùp VHTÑ . 
CUÛNG COÁ: 
- Tinh thaàn yeâu nöôùc vaø tö töôûng nhaân ñaïo cuûa neàn VHTÑ VN . 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM 
OÂN TAÄP VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM