Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 113+114, Đọc văn: Một thời đại trong thi ca (Hoài Thanh) - Trường THPT Quang Trung

TRÖÔØNG THPT QUANG TRUNG 
GV: TRAÀN THÒ THU HAÈNG 
 § äc v¨n : 
 Mét thêi ®¹i trong thi ca 
 Hoµi Thanh 
Tuaàn : 32 
Tieát : 113,114 
 I. Tìm hiểu chung 
1) Tác giả (1909 -1982) 
 - Nhà phê bình văn học xuất sắc nhất của văn học Việt Nam hiện đại 
 - Sự nghiệp phê bình đồ sộ . Tác phẩm tiêu biểu nhất : Thi nhân Việt Nam( 1942) 
 Phong cách : Thiên về thưởng thức và ghi nhận ấn tượng . Giọng văn nhẹ nhàng , tinh tế mà hóm hỉnh , tài hoa 
 2. Đoạn trích : 
 Phần II: 169 bài thơ của 46 nhà thơ ( 1932 - 1941) 
 THI NHÂN VIỆT NAM 
 Phần III: “ Nhỏ to” – Lời tác giả 
 Nguồn gốc và quá trình phát triển của Thơ mới 
 Sự phân hoá của Thơ mới 
 Định nghĩa về Thơ mới . Phân biệt Thơ mới và thơ cũ 
a. Xu ất xứ và vị t rí 
 Phần I: - Cung chiêu anh hồn Tản Đà 
- Một thời đại trong thi ca 
 2. Đoạn trích : 
 a. Xu ất xứ và vị t rí 
 b. Nội dung và bố c ục 
 - Nội dung: Vấn đề tinh thần thơ mói 
 - Bố cục 3 phần : 
 + Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới . 
 + Tinh thần thơ mới : chữ tôi 
 + Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó . 
II. § äc hiÓu v¨n b¶n 
 1. Nguyªn t¾c ®Ó x¸c ® Þnh tinh thÇn th ¬ míi 
C¸ch nªu nguyªn t¾c 
- B¾t ® Çu : TrÝch dÉn th ¬ 
Ng­êi giai nh©n : bÕn ® îi d­íi c©y gi µ 
T×nh du kh¸ch : thuyÒn qua kh«ng buéc chÆt 
¤ hay! C¶nh còng ­a ng­êi nhØ ! 
Ai thÊy ai mµ ch¼ng ngÈn ng ¬! 
H×nh ¶ nh ­ íc lÖ cæ ® iÓn 
Giäng ® iÖu trÎ trung , hiÖn ®¹i 
Tiếp theo : Đưa ra luận cứ 
+ Nhà thơ nào cũng có thể có những câu thơ hay nhưng không tiêu biểu 
+ Thời đại nào cũng có thể có những bài thơ dở 
Cách nêu nguyên tắc 
C¶ hai lo¹i th ¬ ® ã ® Òu kh«ng thÓ ®¹i diÖn cho thêi ®¹i 
 Cuối cùng : Đưa ra nguyên tắc về đối tượng phê bình 
+ Chỉ căn cứ vào bài hay 
+ Chỉ căn cứ vào bài tiêu biểu 
Cách nêu nguyên tắc 
- Lập luận theo lối quy nạp 
 Luận chứng tiêu biểu 
 Luận cứ xác đáng 
 Luận điểm rõ ràng 
- Giản dị , sinh động 
- Biện chứng , khách quan 
2. Tinh thần thơ mới : chữ tôi 
Cách thâu tóm vấn đề tinh thần thơ mới 
Tinh thần 
thơ cũ 
Tinh thần 
thơ mới 
TA 
tôi 
Ý thøc s©u s¾c vÒ céng đồng , quèc gia 
Ý thøc s©u s¾c vÒ c¸ nhân , cá thể 
Vừa hàm súc , vừa ấn tượng ; vừa lạ lại vừa hay 
Cách khẳng định vấn đề Tinh thần thơ mới là cái tôi cá nhân 
 Về đại thể : Xã hội Việt Nam xưa không có cái tôi 
Thảng hoặc có những bậc kỳ tài ghi dấu ấn riêng của mình . Nhưng đó không phải cái tôi với ý nghĩa tuyệt đối của nó 
Cách trình bày vấn đề chặt chẽ , sắc sảo 
“ Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn thơ . Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dùng đến chữ tôi để nói chuyện với người khác . Song dầu táo bạo đến đâu họ cũng không một lần nào dám dùng chữ tôi để nói chuyện với mình , hay – thì cũng thế - với tất cả mọi người . Mỗi khi nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh mông , hoặc họ không tự xưng , hoặc họ ẩn mình sau chữ ta , một chữ có thể chỉ chung nhiều người . Họ phải cầu cứu đoàn thể để trốn cô đơn . Chẳng trách gì tác phẩm họ vừa ra đời , đoàn thể đã dành làm của chung , lắm khi cũng chẳng thèm ghi tên của họ . Ở phương Tây , nhất là từ khi có đạo Thiên Chúa , không bao giờ cá nhân lại bị rẻ rúng đến thế ” 
	“ Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn thơ . Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dùng đến chữ tôi để nói chuyện với người khác . Song dầu táo bạo đến đâu họ cũng không một lần nào dám dùng chữ tôi để nói chuyện với mình , hay – thì cũng thế - với tất cả mọi người . Mỗi khi nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh mông , hoặc họ không tự xưng , hoặc họ ẩn mình sau chữ ta , một chữ có thể chỉ chung nhiều người . Họ phải cầu cứu đoàn thể để trốn cô đơn . Chẳng trách gì tác phẩm họ vừa ra đời , đoàn thể đã dành làm của chung , lắm khi cũng chẳng thèm ghi tên của họ . Ở phương Tây , nhất là từ khi có đạo Thiên Chúa , không bao giờ cá nhân lại bị rẻ rúng đến thế ” 
- Hệ thống ngôn từ giàu tính chất biểu cảm , chứa đựng một cách nhìn chưa từng có về “ những bậc kỳ tài của thơ cũ ”. 
Cách nói giàu hình ảnh , giàu xúc cảm 
Ngôn ngữ kh óc chiÕt , gi¶n dị , hóm hỉnh 
Giọng điệu vừa sôi nổi , vừa tha thiết 
3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó 
- “ Ngày thứ nhất ”: 
Bỡ ngỡ , lạc loài 
Khó chịu , ác cảm 
 Hình tượng hóa cái tôi có dáng vẻ , điệu bộ , cảnh ngộ , bi kịch như một con người . 
Một người khách không mời ? 
Một cô dâu mới ? 
Một kẻ ngô c­ ? 
- “ Ngày một ngày hai ”: 
Vô số người quen 
Thương cảm 
Thương 
cảm 
Tâm hồn của họ chỉ vừa thu trong khuôn khổ chữ tôi 
Đời chúng ta đã nằm trong vòng chữ tôi 
Chữ ta với họ to rộng quá 
tôi 
Nhá bÐ , tï tóng 
Lối nói hình tượng 
ta 
Thương cảm 
Ngày ba bữa vỗ bụng rau bình bịch , ăn chẳng cầu no 
Đêm năm canh an giấc ngáy kho kho , đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ 
Nỗi đời cay cực đang giơ vuốt 
Cơm áo không đùa với khách thơ 
Cười trước 
cảnh nghèo 
Khóc than 
trước cảnh nghèo 
Yếu đuối , khổ sở , thảm hại 
TrÝch th ¬ NguyÔn C«ng Trø ë ®©y kh«ng hîp v× c¸i nghÌo cã phÇn nhÕch nh¸c , tiÕng c­êi mang s¾c th¸i chua ch¸t . Nªn trÝch th ¬ NguyÔn KhuyÕn , v× c¶nh nghÌo trong th ¬ « ng ® Ñp vµ sang, tiÕng c­êi hãm nhÑ , thanh th¶n . ý kiÕn cña em ? 
Ta 
Phiªu l­u trong t­êng t×nh cïng L­u Träng L­ 
§¾m say cïng Xu©n DiÖu 
§ iªn cuång víi Hµn MÆc Tö , ChÕ Lan Viªn 
§ éng tiªn ®· khÐp 
Ta 
Ng¬ ngÈn cïng Huy CËn 
B¬ v¬ 
Råi tØnh 
Tho¸t lªn tiªn cïng ThÕ L÷ 
T×nh yªu kh«ng bÒn 
3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó 
Cái tôi 
Người tiếp nhận 
Bỡ ngỡ 
Ác cảm 
Quen thuộc 
Thương cảm 
Thấm thía về sự nhỏ bé , yếu đuối , cô đơn và bế tắc 
Cách trình bày sinh động , hấp dẫn , khúc chiết 
Bi kịch 
Chịu áp lực dư luận 
“ Đời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi . Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu . Nhưng càng đi sâu càng lạnh . Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ , ta phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư , ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử , Chế Lan Viên , ta đắm say cùng Xuân Diệu . Nhưng động tiên đã khép , tình yêu không bền , điên cuồng rồi tỉnh , say đắm vẫn bơ vơ . Ta ngơ ngẩn buồn , trở về hồn ta cùng Huy Cận ” 
- Hệ thống c¸c vÕ c© u có cùng cấu trúc , với chủ thể được lặp lại liên tiếp , kết hợp với hệ thống từ chỉ cảm xúc , cảm giác  diễn tả sự khao khát , đắm say dào dạt 
- C©u v¨n dµi , gồm nhiều vế c©n xøng , nhịp nhàng về thanh điệu , tạo giọng điệu du dương , tha thiết 
- Hệ thống từ ngữ giàu hình ảnh kết hợp với một loạt tên tuổi các thi nhân thơ mới : diễn tả hàm súc và chính xác sự phân hóa của thơ mới gắn với những phong cách tiêu biểu 
Một áng văn nghị luận giàu chất thơ 
- C©u v¨n 
- HÖ thèng c¸c vÕ c©u 
- HÖ thèng tõ ng ÷ 
§ êi chóng ta ®· n»m trong vßng ch ÷ t«i . 
MÊt bÒ réng ta ®i t×m bÒ s©u . 
Nh­ng cµng ®i s©u cµng l¹nh. 
Ta tho¸t lªn tiªn cïng ThÕ L÷, 
ta phiªu l­u trong tr­êng t×nh cïng L­u Träng L­, 
ta ® iªn cuång víi Hµn MÆc Tö , ChÕ Lan Viªn , 
ta ®¾m say cïng Xu©n DiÖu . 
Nh­ng ® éng tiªn ®· khÐp , 
t×nh yªu kh«ng bÒn , 
® iªn cuång råi tØnh 
say ®¾m vÉn b¬ v¬. 
Ta ng ¬ ngÈn buån trë vÒ hån ta cïng Huy CËn .