Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 99: Tổng kết phần Văn học - Trường THPT Quang Trung

TRƯỜNG PTTH QUANG TRUNG 
NGỮ VĂN LỚP 10 
NĂM HỌC 2008 – 2009 
Ngữ văn 10 
TỔNG KẾT PHẦN VĂN HỌC 
TUẦN 33,TIẾT 99 
 NỘI DUNG BÀI 
1-Các bộ phận chủ yếu của Văn học Việt Nam 
2- Bộ phận văn học dân gian 
a- Đặc trưng cơ bản 
b- Chọn phân tích vài tác phẩm 
c- Kể một số truyện , đọc ca dao  
3- Bộ phận văn học viết 
a- Những nội dung lớn 
b-Sự ảnh hưởng qua lại 
c-Sự khác nhau giữa VH trung đại và VH hiện đại 
4- Khái quát văn học viết Việt Nam trong chương trình Ngữ văn 10 
a- Văn học trung đại 
b-Thống kê các tác phẩm tiêu biểu 
5- Văn học nước ngoài 
a- Về sử thi 
b-Thơ Đường và thơ hai-cư 
c-Tam quốc diễn nghĩa : 
- Có 2 bộ phận lớn : VH dân gian và VH viết . 
- Đặc điểm truyền thống của VHVN: 
+ Tinh thần yêu nước , chống ngoại xâm . 
+ Tinh thần nhân văn . 
+ Đề cao đạo lí , nhân nghĩa . 
1-CÁC BỘ PHẬN CHỦ YẾU CỦA VĂN HỌC VIỆT NAM 
 Theo em VHVN gồm mấy bộ phận lớn ? Đặc điểm truyền thống của VHVN là gì ? 
Tượng Mị Châu 
2- BỘ PHẬN VĂN HỌC DÂN GIAN 
b/ Chọn phân tích vài tác phẩm : 
VD: Truyền thuyết kể về sự kiện , nhân vật lịch sử theo xu hướng lí tưởng hóa → nhằm thể hiện sự ngưỡng mộ tôn vinh của nhân dân đối với những người có công với đất nước . 
 Đó là nhân vật An Dương Vương trong truyền thuyết "An dương Vương và Mị Châu-Trọng Thủy ”. Nhân dân tôn vinh ông có công với nước nên trong con mắt họ ông là người bất tử , không chết mà theo Rùa Vàng rẽ nước xuống biển . 
c/ Kể một số truyện , đọc ca dao  
Theo em văn học dân gian có những đặc trưng cơ bản nào ? 
2- BỘ PHẬN VĂN HỌC DÂN GIAN 
c / Kể một số truyện , đọc ca dao  
VD: 
- Truyện Tấm cám 
- Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu-Trọng Thủy 
-Ca dao than thân , yêu thương tình nghĩa : 
 Trèo lên cây khế nửa ngày , 
Ai làm chua xót lòng này , khế ơi ! 
  Mình ơi có nhớ ta chăng ? 
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời . 
-Ca dao hài hước : 
+ Chồng người đi ngược về xuôi 
Chồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo . 
+ Lỗ mũi mười tám gánh lông 
Chồng yêu chồng bảo râu rồng trời cho . 
Hãy kể một số truyện , hoặc đọc ca dao  
2- BỘ PHẬN VĂN HỌC DÂN GIAN 
a/ Đặc trưng cơ bản : 
- Có 12 thể loại : thần thoại , sử thi , truyền thuyết , truyện cổ tích , truyện ngụ ngôn , truyện cười , tục ngữ , câu đố , ca dao , vè , 
 truyện thơ , chèo . 
- Các đặc trưng cơ bản nhất : xem lại SGK- tập 1- trang 17,18. 
Theo em văn học dân gian có những đặc trưng 
cơ bản nào ? 
Văn học Việt Nam gồm các bô phận nào ? Kể ra ? Những nội dung lớn của nó là gì ? 
3- BỘ PHẬN VĂN HỌC ViẾT VIỆT NAM 
Gồm VH từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX (VH trung đại ) & VH từ đầu thế kỉ XX đến nay ( VH hiện đại ) 
a- Những nội dung lớn : 
- Chủ nghĩa yêu nước 
- Chủ nghĩa nhân đạo 
- Cảm hứng thế sự 
Nguyễn Trãi 
Nguyễn Bỉnh Khiêm 
Sự ảnh hưởng qua lại giữa các bộ phận VH VN thế nào ? 
3- BỘ PHẬN VĂN HỌC ViẾT VIỆT NAM 
b-Sự ảnh hưởng qua lại : 
- Nội dung yêu nước vừa phản ánh truyền thống yêu nước bất khuất của dân tộc , vừa chịu sự tác động của tư tưởng “ trung quân ái quốc ”. 
- Nội dung nhân đạo trong VH trung đại vẫn là truyền thống nhân đạo của dân tộc , vừa ảnh hưởng tư tưởng tích cực của Nho , Phật,Lão . 
VD: Nội dung nhân đạo Phật giáo qua bài thơ : Cáo bệnh , bảo mọi người ; Lão giáo , Nho giáo qua Vận nước ; Nho giáo qua Tỏ lòng , Nhàn , 
- Tiếp thu VH nước ngoài về thể loại , thi liệu , cốt truyện , chữ viết ( VH Trung Quốc ) VD: Nội dung Truyện Kiều – Nguyễn Du dựa theo tiểu thuyết “Kim Vân Kiều truyện ”- Thanh Tâm Tài Nhân 
3- BỘ PHẬN VĂN HỌC ViẾT VIỆT NAM 
c-Sự khác nhau giữa VH trung đại và VH hiện đại : 
Sự khác nhau giữa VH trung đại và VH hiện đạivề ngôn ngữ và thể loại ? 
VH trung đại 
VH hiện đại 
Ngôn ngữ 
Thể loại 
So sánh 
Chữ Hán , chữ Nôm 
Chữ quốc ngữ 
Hịch , cáo , chiếu , biểu , phú , thơ Đường luật , thơ Nôm đường luật , ngâm khúc , hát nói . 
Câu đối , thơ Đường luật , thơ mới , tiểu thuyết , kịch nói , phóng sự , truyện ngắn , truyện vừa ,... 
4- KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIẾT VIỆT NAM TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 
a- Văn học trung đại 
- Những đặc điểm lớn về nghệ thuật : 
+ Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm 
+ Khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị 
+ Tiếp thu và dân tộc hóa tinh hoa VH nước ngoài . 
Theo anh ( chị ), VH trung đại gồm các thành phần , bộ phận nào ? Những đặc điểm lớn về nội dung và nghệ thuật của nó thế nào ? 
- Thành phần : VH Chữ Hán & chữ Nôm 
- Bốn giai đoạn : 
+ Thế kỉ X-XIV. 
+ Thế kỉ XV-XVII. 
+ Thế kỉ XVIII- nửa đầu XIX. 
+ Nửa cuối thế kỉ XIX. 
- Những đặc điểm lớn về nội dung : 
+ Chủ nghĩa yêu nước 
+ Chủ nghĩa nhân đạo 
+ Cảm hứng thế sự 
Bia văn miếu 
BIA ĐÁ VĂN MIẾU QUỐC TỬ GIÁM 
TRẠNG TRÌNH NGUYỄN BỈNH KHIÊM 
BẢO TÀNG NGUYỄN DU 
THI HÀO 
 NGUYỄN DU 
PHẦN MỘ THI HÀO NGUYỄN DU 
4- KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIẾT VIỆT NAM TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 
b-Thống kê các tác phẩm tiêu biểu 
Stt 
Tác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
Phạm Ngũ Lão 
Tỏ lòng 
Vẻ đẹp của con người thời Trần , có lí tưởng , có sức mạnh , khí thế hào hùng 
Đường luật thất ngôn tứ tuyệt 
Nguyễn Trãi 
Cảnh ngày hè 
Tâm hồn chan chứa tình yêu thiên nhiên , yêu đời , yêu nhân dân , yêu đất nước 
Đường luật thất ngôn bát cú , xen lục ngôn 
1 
2 
3 
Nguyễn Bỉnh Khiêm 
Nhàn 
Quan niệm sống nhàn là hòa hợp với tự nhiên , giữ cốt cách thanh cao , vượt lên trên danh lợi . 
Đường luật thất ngôn bát cú 
4- KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIẾT VIỆT NAM TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 
b-Thống kê các tác phẩm tiêu biểu 
Stt 
Tác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
Nguyễn Du 
Độc Tiểu Thanh kí 
Cảm xúc suy tư về số phận bất hạnh của người phụ n ữ có tài văn chương trong XHPK 
Thơ chữ Hán-Đường luật thất ngôn bát cú 
Trương Hán Siêu 
Phú sông Bạch Đằng 
Lòng yêu nước , niềm tự hào về chiến công trên sông Bạch Đằng . 
Phú cổ thể ( lưu thuỷ ) 
4 
5 
6 
Đại cáo bình Ngô 
Tuyên ngôn độc lập , tố cáo tội ác kẻ thù , ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn 
Cáo 
Nguyễn Trãi 
4- KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIẾT VIỆT NAM TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 
b-Thống kê các tác phẩm tiêu biểu 
Stt 
Tác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
Hoàng Đức Lương 
Tựa “ Trích diễm thi tập ” 
Niềm tự hào trân trọng & ý thức bảo tồn di sản văn học dân tộc . 
Văn xuôi 
Thân Nhân Trung 
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia 
Tôn vinh trân trọng hiền tài của đất nước 
Kí 
7 
8 
9 
Hưng Đạo Đại Vương TQT 
Cảm phục về tài năng đức độ của anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn 
Sử kí 
Ngô Sĩ Liên 
4- KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIẾT VIỆT NAM TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 
b-Thống kê các tác phẩm tiêu biểu 
Stt 
Tác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
Nguyễn Dữ 
Chuyện chức phán sự đền TV 
Ngợi ca nhân cách cương trực của Tử Văn , đề cao lòng yêu chính nghĩa , yêu nước 
Tiểu thuyết truyền kì 
Đoàn Thị Điểm 
Chinh phụ ngâm 
Phê phán chiến tranh PK phi nghĩa ; khao khát tình yêu hạnh phúc lứa đôi 
Thơ Nôm -song thất lục bát 
10 
11 
12 
Truyện Kiều 
Tố cáo XHPK tàn bạo , đòi hỏi quyền làm người , trân trọng vẻ đẹp con người , nhất là phụ nữ 
Thơ Nôm-lục bát 
Nguyễn Du 
LẦU HOÀNG HẠC 
LÍ BẠCH 
UY-LÍT-XƠ VÀ PÊ-NÊ-LỐP 
RA-MA VÀ XI-TA 
HÔ-ME-RƠ 
BA-SÔ 
5- VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI 
Khác nhau 
Giống nhau 
Đăm Săn ( VN ) 
Ô- đi-xê 
( Hi Lạp ) 
Sử thi 
- Khát vọng chinh phục thiên nhiên 
-Con người hành động 
- Chủ đề : cả ba đều hướng tới vấn đề chung của cuộc sống cộng đồng . 
a- Về sử thi 
Ra-ma- ya-na 
( Ấn Độ ) 
- Chiến đấu vì cái thiện,danh dự và bổn phận , tình yêu tha thiết với cuộc đời 
- Ngôn ngữ : trang trọng , hình tượng đẹp kì vĩ , tưởng tượng phong phú . 
- Biểu tượng sức mạnh trí tuệ , chinh phục thiên nhiên , khai sáng văn hóa 
- Khắc họa nhân vật qua hành động 
- Nhân vật : tiêu biểu sức mạnh lí tưởng cộng đồng , ca ngợi trí thông minh , đạo đức cao cả , lòng quả cảm , chinh phục thiên nhiên , chiến thắng cái ác 
Hãy so sánh sự giống nhau và khác nhau giữa các thiên sử thi VN và nước ngoài ? 
b-Thơ Đường và thơ hai-cư 
Theo anh ( chị ), nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của thơ Đường và thơ hai-cư là thế nào ? 
Thơ Đường 
Thơ hai-cư 
- Nội dung: phong phú , đề tài quen thuôc thiên nhiên , chiến tranh , tình bạn , tình yêu , người phụ nữ . 
- Nghệ thuật : thơ cổ phong và Đường luật ; ngôn ngữ tinh luyện , cấu tứ độc đáo , hàm súc . 
- Nội dung: ghi lại cảnh với vài sự vật , ở một thời điểm nhất định , khơi gợi những cảm xúc , suy tư sâu sắc . 
- Nghệ thuật : gợi là chủ yếu ; ngôn ngữ chỉ 17 âm tiết trong mấy từ ; tứ thơ hàm súc . 
5- VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI 
Đỗ Phủ 
c-Tam quốc diễn nghĩa 
- Khắc họa tính cách nhân vật : qua hành động và đối thoại . 
Hãy nêu nhận xét về lối kể chuyện và khắc họa tính cách nhân vật của tiểu thuyết chương hồi “ Tam quốc diễn nghĩa ”. 
- Đặc điểm chính : gồm120 hồi ; kể chuyện lịch sử rồi hư cấu , tả cuộc đấu tranh của các tập đàn PK từ năm 184-200; vạch trần tội ác bọn thống trị , phản đời sống loạn li bi thương của nhân dân . 
- Lối kể chuyện : hấp dẫn , có đầu có đuôi , mỗi hồi là một sự việc . 
5- VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI 
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT