Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 36, Đọc văn: Tỏ lòng (Phạm Ngũ Lão)

  Tiết 37: Đọc văn :   
TỎ LềNG 
Phạm Ngũ Lóo 
I Tìm hiểu chung 
1. Tác gi ả: 
- Phạm Ngũ Lão (1255-1320). Qu ê: Làng Phù ủng , huyện Ân Thi , tỉnh Hưng Yên 
- Thuộc tầng lớp bình dân . Đ ầu tiên là khách trong nh à Trần Hưng Đạo, sau là con rể . 
- Có nhiều công lớn trong cuộc chống Nguyên Mông . 
- Là người văn võ toàn tài 
- Văn th ơ chỉ còn lại hai bài : Tỏ lòng , Viếng thượng tướng quốc công Hưng Đạo đại vương . 
2. Bài th ơ 
Chữ Hán 
Thể th ơ thất ngôn tứ tuyệt Đư ờng luật 
Nhan đề: Tỏ lòng – Thuật hoài 
	+ Thuật : kể , bày tỏ 
	+ Hoài: nỗi lòng 
	 Tỏ lòng : Bày tỏ khát vọng , hoài bão trong lòng . 
Bố cục : 
Hai phần : + Hai câu đ ầu : Vẻ đ ẹp hào hùng của con người thời Trần 
	 + Hai câu sau : Vẻ đ ẹp tâm hồn , nhân cách , lí tưởng của tác gi ả 
II Đ ọc - hiểu 
1 Hai câu đ ầu : Vẻ đ ẹp hào hùng của con người thời Trần . 
 câu 1,2 cách dịch đã chính xác chưa ? 
II. Đ ọc – hiểu 
1.Hai câu đ ầu:Vẻ đ ẹp hào hùng của con người thời Trần . 
Câu 1,2 cách dịch chưa hoàn toàn chính xác. 
 + Hoành sóc : không phải múa giáo mà cầm ngang ngọn giáo . 
 + Câu 2: có hai cách hiểu : 
 Khí thôn ngưu : Là khí thế nuốt trôi trâu . 
 Là khí thế át cả sao ngưu , làm 
 mờ cả sao ngưu . 
Hình ả nh viên tướng thời Trần đư ợc thể hiện nh ư thế nào ở hai câu th ơ đ ầu ? 
II. Đọc – hiểu 
1.Hai câu th ơ đ ầu : Vẻ đ ẹp hào hùng của con người thời Trần . 
 - Hình ả nh Viên tướng thời Trần xuất hiện trong bối cảnh : 
+ Không gian : mở rộng theo sông núi 
+ Thời gian : trải dài theo tháng năm “ mấy thu ” 
 - Con người thời Trần hiện lên trong tư thế hiên ngang , hào hùng : 
 Cầm ngang ngọn giáo mà bảo vệ non sông đã mấy thu rồi tư thế lớn lao kì vĩ mang tầm vóc vũ trụ . 
- Hình ả nh quân đ ội thời Trần : 
Sức mạnh 3 quân : nh ư hổ báo ( tượng trưng cho sức mạnh dân tộc ) 
Biện pháp nghệ thuật nào đư ợc sử dụng ở câu th ơ thứ hai ? 
 “ Ba quân nh ư hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu ” :tác gi ả sử dụng nghệ thuật so sánh ( quân đ ội nh ư hổ báo ) và nghệ thuật phóng đại, cường đ iệu ( nuốt trôi trâu ) 
- Tác gi ả ca ngợi sức mạnh quân đ ội nh à Trần , đ ồng nghĩa với việc tự hào về sức mạnh của dân tộc . 
Hai câu th ơ vẽ lên hai hình ả nh kì vĩ : 
+ hình ả nh con người thời Trần với tư thế hiên ngang bảo vệ non sông đ ất nước . 
+ hình ả nh dân tộc , sức mạnh kì vĩ sánh ngang tầm vũ trụ 
 Hai hình ả nh ấy lồng ghép lên nhau tạo ấn tượng mạnh mẽ về con người và sức mạnh dân tộc mang đ ậm hào khí Đô ng A 
Thảo luận nhóm 
Em hiểu nh ư thế nào về nợ công danh ? 
Cái tâm của nh à th ơ thể hiện nh ư thế nào qua câu th ơ 
“ Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu ” ? 
Qua đây em hiểu nh ư thế nào về nhân cách của tác gi ả ? 
2. Hai câu sau : Vẻ đ ẹp tâm hồn , nhân cách , lí tưởng của tác gi ả. 
- Nợ công danh : Là quan niệm tích cực của người xưa thời phong kiến . 
+ Lập công : để lại sự nghiệp 
+ Lập danh : để lại tiếng thơm 
Công danh là món nợ đ ời phải tr ả của kẻ làm trai - nghĩa là người đàn ô ng phải lập công danh , để lại tiếng thơm cho đ ời , cho dân, cho nước . 
 - Thời bình : học hành , đ ọc sách , ghi tên bảng vàng 
 làm quan giúp dân giúp nước . 
 - Thời chiến : lập chiến công đá nh giặc bảo vệ non 
 sông . 
 Tr ả Xong nợ công danh , là hoàn thành nghĩa vụ với dân tộc , với đ ất nước 
- Chí làm trai : có tác dụng cổ vũ , đ ộng viên con người từ bỏ lối sống cá nhân , tầm thường , ích kỉ , sẵn sàng hi sinh chiến đ ấu cho sự nghiệp cứu nước . 
- Cái tâm của người anh hùng Phạm Ngũ Lão: thể hiện qua nỗi “ thẹn ” 
+ Phạm ngũ Lão “ thẹn”chưa có tài mưu lược lớn nh ư Vũ Hầu Gia Cát Lượng đ ời Hán để trừ giặc , cứu nước . 
 Đó là cái thẹn cao cả, cái thẹn làm nên nhân cách lớn , thể hiện một cáI tâm chân thành và trong sáng của người anh hùng . 
Hai câu th ơ thể hiện lí tưởng , ư ớc mơ, khát vọng cháy bỏng của tác gi ả muốn lập công , muốn cống hiến để đ ền vua , tr ả nợ nước , tỏ rõ chí khí của người anh hùng . Cái lí tưởng và khát vọng ấy có tác dụng lớn với thế hệ trẻ hôm nay và mai sau . 
Tóm lại: Bài th ơ vừa bộc lộ khát vọng của nh à th ơ, vừa bày tỏ trách nhiệm đ ối với tổ quốc , tình cảm ý chí , khí phách của quân dân thời Trần , những người làm rạng danh đ ất nước một thời . Đó là hào khí Đô ng A, là cảm hứng yêu nước trong th ơ. 
TIẾT HỌC KẾT THÚC , 
CHÚC CÁC EM HỌC TẬP TỐT!