Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 22+23, Đọc văn: Tấm cám

Tiết: 22, 23: Đọc văn 
 TẤM CÁM  
I.Tiểu dẫn : SGK 
II. Đọc hiểu văn bản 
1. Tấm trong thời ki ̀ sống 
chung với mẹ con Cám 
Bống bống bang bang ... 
Chị Tấm ơi chị Tấm , đầu chị lấm , chị hụp cho sâu , kẻo về di ̀ mắng 
2. Tấm trơ ̉ thành hoàng hậu va ̀ cuộc đấu tranh giành lại hạnh phúc 
a, Những thu ̉ đoạn của mẹ con Cám va ̀ những lần hóa thân của Tấm . 
TẤM CÁM 
Tấm đi hội 
- Mẹ con Cám ghen ghét , tức tối , bày m ưu độc 
+ Chặt cây giết Tấm 
- Bị trừng trị đích đáng 
Tấm là hoàng hậu , vẫn hiếu thảo 
+ Trèo cây , hái cau cúng cha 
- Trở lại làm người , xinh đẹp hơn xưa , gặp lại vua , sống hạnh phúc 
Mối xung đột gay gắt , dai dẳng , quyết liệt 
Tột cùng tội ác , muốn hủy diệt Tấm 
Sư ̣ phản kháng ngày càng quyết liệt . 
Mâu thuẫn Thiện - Ác , chính nghĩa - phi nghĩa trơ ̉ nên một mất một còn 
+ Ngã xuống => chết 
- Bốn lần hóa thân 
+ Chim Vàng anh => Cây xoan đào => Khung cửi => Quả thị 
+ Giết chim Vàng anh => Chặt cây => Đốt khung cửi 
+ Đưa Cám vào cung thay chị 
Tấm hoá thân 
Sức sống mãnh liệt của con người . 
Tha thiết với hạnh phúc và tình yêu . 
Đấu tranh vạch mặt ke ̉ thu ̀ 
 Ước mơ của nhân dân 
b. Ý nghĩa sự hoá thân của Tấm 
- Mỗi lần hoá thân là mỗi lần Tấm thực sự bước vào cuộc đấu tranh quyết liệt để giành lại sự sống cho mình . 
 Tính tích cực , chủ động của nhân vật 
b.Ý nghĩa sự hoá thân của Tấm 
*. Sức sống mãnh liệt không một thế lực bạo tàn nào có thể dập tắt nổi 
 Bốn lần bị giết nhưng Tấm không chết mà biến hóa 
Là nơi Tấm gửi linh hồn để trở về đấu tranh với cái ác 
 Mượn hình thức thuyết luân hồi của đạo Phật đê ̉ thê ̉ hiện tinh thần lạc quan của nhân dân 
- Yếu tô ́ thần ki ̀ : Chim vàng anh , cây xoan đào , khung cửi , quả thi ̣ 
- Những vật Tấm gửi gắm linh hồn đều bình dị , thân thuộc , tạo ấn tượng thẩm mĩ . 
Thi ̣ ơi thi ̣ rụng bị ba ̀ 
Ba ̀ đê ̉ ba ̀ ngửi chư ́ ba ̀ không ăn 
“ Thật kì lạ , khi thể xác cô Tấm bị giết hại thì ý thức của cô thức tỉnh . Dường như có một cô Tấm khác sống dậy không phải để bưng mặt khóc , để bị lừa dối mà tỉnh táo nhận mặt kẻ thù , để tìm lại hạnh phúc đã mất và tự tay trả thù ” ( G.S Đinh Gia Khánh ) 
*. N iềm thiết tha với hạnh phúc và tình yêu 
- Chim Vàng anh bay vào cung bầu bạn với vua , cây xoan đào che rợp bóng mát cho vua . Bước ra từ quả thị , trở lại bên vua , sống hạnh phúc . 
- Miếng trầu têm cánh phượng - vật nối duyên 
=> ý nghĩa nhân văn , 
 đậm đa ̀ bản sắc dân tộc 
Tấm xinh đẹp hơn xưa , vẫn nết na , thảo hiền 
*. Đấu tranh không khoan nhượng để giành lấy tình yêu và hạnh phúc chân chính . 
Sáng suốt nhận ra bản chất độc ác của kẻ thù , kiên cường biến hóa , mạnh mẽ vạch mặt , lên án tội ác cướp chồng giết chị của Cám . 
 " Giặt áo chồng tao , thi ̀ giặt cho sạch , giặt mà không sạch , tao vạch mặt ra " 
 " Cót ca cót két , lấy tranh chồng chị, chị khoét mắt ra " 
Lời chim Vàng anh : 
Lời khung cửi : 
- VÒ lÏ c«ng b»ng trong x· héi . 
- VÒ sù chiÕn th¾ng cña c¸i ThiÖn ® èi víi c¸i Ác . 
*. ThÓ hiÖn quan n iệm va ̀ ­ íc m¬ cña nh©n d©n 
VÒ h¹nh phóc : Hạnh phúc chỉ có được khi ta biết giành và giữ lấy . 
Tấm được hưởng hạnh phúc , mẹ con Cám phải đền tội 
Triết lí dân gian : 
“Ở hiền gặp lành ”, “ ác giả ác báo ”. 
- Tinh thần lạc quan , niềm tin vào sự chiến thắng tất yếu của Thiện đối với cái Ác , vào công lí và công bằng của nhân dân . 
- Sức sống và sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước những thế lực thù địch . 
III.Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật : 
1. Nội dung: 
- Cèt truyÖn li k× hÊp dÉn . 
- Nh ững môtip rất tiêu biểu , có ý nghĩa sâu sắc . 
- Yếu tố kì ảo : tạo nên ve ̉ đẹp , sức hấp dẫn va ̀ kết thúc có hậu . 
- C ¸c c©u v¨n vÇn : giàu chất thơ , kh¾c s©u cèt truyÖn 
- Thêi gian vµ kh«ng gian nghÖ thuËt : mang tÝnh chÊt phiÕm chØ 
 Tạo nên không khí dân gian mơ màng vừa hư vừa thực , đưa ta vào cái thế giới huyền diệu của cổ tích . 
- C¸c yÕu tè ©m nh¹c, héi ho¹, t¹o h×nh in ® Ëm dÊu vÕt vµo v¨n b¶n . 
2 . Nghệ thuật : 
III.Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật : 
Dieãn 
Xöôùng 
Daân 
gian 
TrÝch ®o¹n : C« TÊm th¶o hiÒn 
TrÝch trong vë ChÌo d©n gian : TÊm C¸m 
C¸m : 
( H¸t cÊm gi ¸) 	 YÕm ®¶o, yÕm ®µo 
Chí hßng chi ®­ îc mÆc yÕm ®µo 
Mµy kh«ng cã tÐp tr¸nh sao khái ® ßn 
MÆt trêi ®· xÕ vÒ non 
( Nãi th­êng ) 	 Mµy kh«ng xóc ®­ îc tÐp l¹i vÒ muén , 
Phen nµy mµy cø bÞ chÕt ® ßn nghe ch­a.	 ( Vªnh mÆt vµo khuÊt ) 
TÊm : 
( H¸t s¾p) 	 Hoa sóng trªn ® Çm em C¸m ¬i . 
MÊy b«ng hoa nµy chÞ h¸i em cÇm cho xinh . ( Kh«ng nh×n thÊy C¸m gäi :) 
 Em C¸m ®©u råi ? em C¸m ¬i! em C¸m . 
	 ( NhÆt giá lªn nh×n . . . .) 
¤i ! tÐp ® Çy giá nã ® em trót hÕt 
§©y chØ cßn con bèng v­íng vµo nan . 
 ( Sö dÇu ) 	 H«m nay vÒ ph¶i chÞu ® ßn oan 
Em nã bÐ sao mµ ® anh ¸c 
( Lµm th¶m ) 	 T«i kh«ng mong ®­ îc yÕm ®µo 
ChØ mong cã tÐp ® ì bao nhäc nh»n 
Bao giê hÕt ®o¹ ® Çy th©n 
 ( TÊm cói xuèng lau n­íc m¾t - Bôt hiÖn ra ) 
 Th¶o luËn 
Suy nghĩ của em về hành động trả 
 thù của Tấm ? 
Củng cô ́ 
 1. Trong truyện , hình tượng Tấm chuyển biến như thê ́ nào ? 
 3. Thông qua các sự việc chính này , em có nhận xét gì về cách cấu tạo cốt truyện Tấm Cám ? 
2. Kể tên các sự việc chính của cốt truyện ?