Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 1+2: Tổng quan Văn học Việt Nam - Trường THPT Quang Trung

Tiết 1+2: 
TRƯỜNG THPT QUANG TRUNG 
TỔNG QUAN 
VĂN HỌC VIỆT NAM 
I. Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam 
1. Văn học dân gian 
- Khái niệm : VHDG lµ s¸ng t¸c tËp thÓ vµ 
 truyÒn miÖng cña nh©n d©n lao ® éng . 
- Đặc trưng : 
+ tính tập thể 
+ tính truyền miệng 
+ tính diễn xướng 
- C ác thể loại : 12 TL (SGK) 
2. Văn học viết 
- Khái niệm : VHV lµ s¸ng t¸c cña c¸ nh©n , ®­ îc ghi l¹i b»ng ch ÷ viÕt . 
- C¸c lo¹i ch ÷ viÕt : 
+ Chữ Hán : lµ ch ÷ cña ng­êi H¸n , ®­ îc dïng ®Ó s¸ng t¸c tõ thÕ kØ X. 
+ Chữ Nôm : ®­ îc s¸ng t¹o trªn c¬ së ch ÷ H¸n , ® äc theo ©m cña ng­êi ViÖt , ®­ îc dïng ®Ó s¸ng t¸c tõ thÕ kØ XIII. 
+ Chữ Quốc ngữ : sö dông ch ÷ c¸i Latinh ®Ó ghi ©m tiÕng ViÖt , ®­ îc dïng ®Ó s¸ng t¸c tõ thÕ kØ XX. 
Kết luận : 
 - V ăn học Việt Nam có hai bộ phận lớn : văn học dân gian và văn học viết . 
 - Xét về mặt phương tiện chữ viết , văn học viết Việt Nam gồm ba bộ phận chủ yếu : 
 + Văn học chữ Hán 
 + V ăn học chữ Nôm 
 + V ăn học chữ Quốc ngữ 
II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam 
1. VH trung ®¹i ( tõ thÕ kØ X-XIX) 
a. Văn học chữ Hán 
- Ra đời từ TK X và tồn tại cho đến 
cuối TK XIX, đầu TK XX. 
- Thành tựu : thơ văn Lí-Trần , 
 Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi , 
Thượng kinh kí sự của Lê Hữu Trác , 
Hoàng lê nhất thống chí của 
 Ngô gia văn phái ,... 
b. Văn học chữ Nôm 
- Phát triển mạnh từ tTKXV,đạt tới 
đỉnh cao ở cuối TKXVIII, đầu TK XIX . 
- Thành tựu chủ yêú là thơ : 
Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi , 
bản dịch Chinh phụ ngâm 
của Đoàn Thị Điểm , 
Truyện Kiều của Nguyễn Du , 
 thơ Hồ Xuân Hương ,... 
2. Văn học hiện đại ( từ đầu tk XX đến hết tk XX) 
- Chủ yếu được viết bằng chữ Quốc ngữ 
- Có thể chia thành hai giai đoạn lớn : 
+ Từ đầu TK XX đến CMT8- 1945 
+ Từ sau CMT8- 1945 đến hết TK XX. 
- Thành tựu : Thơ mới , thơ kháng chiến chống Pháp , thơ trẻ chống Mỹ ; văn xuôi Vũ Trọng Phụng , Nam Cao , Tô Hoài , Nguyễn Minh Châu ,... 
* Một số điểm khác biệt giữa hai nền văn học 
- Về tác giả : Nếu tác giả VHTĐ không coi văn chương là nghề thì các nhà văn hiện đại lấy việc viết văn làm nghề kiếm sống . 
- Về đời sống văn học : với kĩ thuật in ấn nhanh , số lượng nhiều , VHHĐ đi vào đời sống nhanh hơn , đời sống văn học sôi nổi , năng động hơn VHTĐ. 
- Về thể loại : bổ sung thêm nhiều thể loại mới ( thơ mới , tiểu thuyết , kịch nói ,...), một vài thể loại cũ không còn đóng vai trò chủ đạo . 
- Về thi pháp : VHTĐ là lối viết ước lệ , sùng cổ , phi ngã ; VHHĐ là lối viết hiện thực , đề cao cá tính sáng tạo , đề cao cái Tôi cá nhân . 
III. Con người Việt Nam qua văn học 
trong quan hệ 
với thế giới tự nhiên 
trong quan hệ 
với quốc gia , dân tộc 
trong quan hệ xã hội 
với ý thức về bản thân 
nổi bật lên 
 nét đẹp 
 tâm hồn gì 
 ở người Việt ? 
- trong quan hệ 
với thế giới tự nhiên 
- trong quan hệ 
với quốc gia , dân tộc 
- trong quan hệ xã hội 
- với ý thức về bản thân 
tình yêu thiên nhiên 
lòng yêu nước 
- ý thức cộng đồng 
- ý thức cá nhân 
ước mơ về 
 một xã hội công bằng tốt đẹp 
1. Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự nhiên 
 - Tình yêu thiên nhiên lµ nÐt ® Ñp næi bËt trong t©m hån ng­êi ViÖt . 
 - Hình thành các hình tượng thiên nhiên : 
+ VHDG: kể lại quá trình ông cha ta nhận thức , cải tạo , chinh phục thế giới tự nhiên . 
+ VHTĐ: hình tượng thiên nhiên gắn liền với đạo đức , lí tưởng , thẩm mỹ . 
+ VHHĐ: hình tượng thiên nhiên thể hiện tình yêu quê hương , đất nước , tình yêu lứa đôi ,... 
2. Con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia , dân tộc 
 - Lòng yêu nước lµ nÐt ® Ñp næi bËt trong t©m hån ng­êi ViÖt . 
 - Lòng yêu nước được nâng lên và kết tinh thành chủ nghĩa yêu nước . 
3. Con người Việt Nam trong quan hệ xã hội 
- Ước mơ về một xã hội công bằng tốt đẹp lµ nÐt ® Ñp næi bËt trong t©m hån ng­êi ViÖt : 
+ VHDG: ước mơ thiện thắng ác . 
+ VHTĐ: ước mơ về một xã hội thái bình , no ấm như xã hội Nghiêu - Thuấn . 
+ VHHĐ: lý tưởng Xã hội chủ nghĩa . 
4. Con người Việt Nam và ý thức về bản thân 
- ý thức cộng đồng 
- ý thức cá nhân : 
 + tuỳ đặc điểm từng thời kì lịch sử mà văn học đề cao một trong hai mặt trên . 
 + song dù ở thời kì nào , xu hướng chung của VHVN là xây dựng một đạo lí làm người với những nhân phẩm tốt đẹp như : nhân ái , tình nghĩa , thuỷ chung , vị tha ,... 
VHV 
VHDG 
VH trung đại 
 VH hiện đại 
 từ X đến XIX 
chữ Hán 
chữ Nôm 
từ XX đến CMT8/1945 
từ CMT8/1945 đến hết XX 
chữ Quốc ngữ 
VHVN 
SƠ ĐỒ BÀI HỌC: 
 Bài tập về nhà : 
 X em phần Mục lục trong Sgk và xác định những tác phẩm nào thuộc bộ phận văn học dân gian ? những tác phẩm nào thuộc bộ phận văn học viết ? 
 BÀI HỌC KẾT THÚC. 
 CHÚC CÁC EM HỌC TẬP TỐT!