Bài giảng GDCD Lớp 11 - Bài 10: Nhà nước xã hội chủ nghĩa - Trường THPT Quang Trung

TRƯỜNG THPT QUANG TRUNG GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11  
Bài 10: 
Nhà nước 
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA 
( 2 tiết ) 
1.Nguồn gốc và bản chất của nhà nước: 
a)Nguồn gốc của nhà nước: 
Thời kỳ chưa có nhà nước: 
Xã hội công xã nguyên thuỷ xã hội chiếm hữu nô lệ. 
Xã hội cộng sản nguyên thủy 
Lực lượng sản xuất còn thấp kém 
công cụ lao động thô sơ 
năng suất lao động thấp 
chưa có tư hữu tài sản 
chưa có sự phân chia giai cấp 
 Chưa có bóc lột 
Chưa có nhà nước 
Trong quá trình phát triển con người ngày càng tiến bộ và hoàn thiện 
Công cụ lao động phát triển 
Công cụ lao động bằng đá thô sơ 
Công cụ bằng đồng 
Công cụ bằng sắt 
lực lượng sản xuất phát triển nhanh chóng 
năng xuất lao động được nâng cao 
Sản phẩm lao động dồi dào 
của dư thừa xuất hiện 
Phát sinh khả năng chiếm đoạt của cải dư thừa 
chế độ tư hữu hình thành 
xuất hiện hai giai cấp đối lập nhau 
Nhà nước xuất hiện 
Thời kỳ có bộ máy nhà nước: 
Nhà nước chỉ ra đời khi xã hội phân chia thành g/c và mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được. 
 “Bất cứ ở đâu, hễ lúc nào và chừng nào mà về mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được thì nhà nước xuất hiện.” 
 V.I. LENIN 
Theo quan điểm Mác-Lênin :Nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp, do đó nhà nước bao giờ cũng mang bản chất giai cấp. 
Nhà nước PK 
Nhà nước CHỦ NÔ 
Nhà nước XHCN 
Nhà nước TS 
Như vậy , nhà nước chỉ 
ra đời khi xuất hiện 
chế độ tư hữu về 
tư liệu sản xuất, khi 
xã hội phân hoá 
thành giai cấp, mâu 
 thuẫn giữa các giai 
 cấp ngày càng gay 
 gắt đến mức không 
thể điều hoà được. 
b) Bản chất của nhà nước: 
Nhà nước là bộ máy dùng để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác. 
Nhà nước là bộ máy cưỡng chế và đàn áp đặc biệt của giai cấp này đối với giai cấp khác. 
 Như vậy, xét về mặt bản chất, nhà nước mang bản chất giai cấp của giai cấp thống trị. 
Chủ nô và nô lệ 
Quân đội Nhà nước Chủ Nô 
Quân đội Nhà nước Phong kiến 
ĐÀN ÁP 
Quân đội nhà nước tư sản 
Quân đội ta trung với nước, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. 
Quân đội Nhà nước XHCN 
Nhà nước 
Bản chất giai cấp 
Chủ nô 
Phong kiến 
Tư sản 
Xã hội chủ nghĩa 
Giai cấp chủ nô 
Giai cấp địa chủ phong kiến 
Giai cấp tư sản 
Giai cấp công nhân và nhân dân lao động. 
c. Các kiểu nhà nước 
STT 
Tên nhà nước 
Cơ sở kinh tế 
Bản chất giai cấp 
1 
NN CHỦ NÔ 
2 
NN PK 
3 
NN TS 
4 
NN XHCN 
Chế độ sở hữu của giai cấp chủ nô đối với tư liệu sản xuất và người nô lệ 
Chế độ sở hữu của giai cấp địa chủ phong kiến đối với tư liệu sản xuất mà chủ yếu là ruộng đất. 
Chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất. 
Chế độ công hữu về tư liệu sản xuất. 
Giai cấp chủ nô 
Giai cấp địa chủ phong kiến 
Giai cấp tư sản 
Giai cấp công 
nhân 
 Xét về bản chất, nhà nước XHCN là công cụ duy trì sự thống trị của đa số (giai cấp công nhân và nhân dân LĐ) đối với thiểu so á(giai cấp bóc lột và các thế lực phản động), thực hiện dân chủ với nhân dân, chuyên chính với kẻ thù của chủ nghĩa xã hội. 
Như vậy:chỉ có Nhà nước XHCN là nhà nước tiên tiến nhất, ưu việt nhất, nhà nước đại diện cho tất cả các tầng lớp nhân dân lao động. 
NHÀ NƯỚC 
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA 
Bài 10 
( tiết 2 ) 
2. Nhà nước pháp quyền XHCN VN 
 Nhà nước pháp quyền XHCN là gì? 
Sơ đồ phân cấp bộ máy nhà nước 
Sơ đồ phân công bộ máy nhà nước 
 Bản chất của nhà nước pháp quyền 
XHCN VN 
Nhà nước pháp quyền XHCN là gì? 
Có 2 loại hình nhà nước pháp quyền: 
Nhà nước pháp quyền XHCN có những đặc điểm cơ bản như sau: 
 Của dân, do dân, vì dân. 
 Quyền lực nhà nước thống nhất là thuộc về nhân dân. 
 Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ. 
 Quản lí xã hội bằng pháp luật. 
 Do Đảng Cộng sản lãnh đạo. 
Nhà nước pháp quyền XHCN là nhà nước pháp quyền của 
dân, do dân, vì dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. 
 Nhà nước pháp quyền XHCN 
 Nhà nước pháp quyền Tư Sản 
Bộ máy nhà nước cấp trung ương 
Quốc hội 
Chính phủ 
Toà án nhân dân tối cao 
Viện Kiểm sát nhân dân tối cao 
Bộ máy nhà nước cấp tỉnh (thành phố trực thuộc trung ương) 
HĐND tỉnh 
(thành phố) 
UBND tỉnh 
(thành phố) 
Toà án nhân dân tỉnh 
(thành phố) 
Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh 
(thành phố) 
Bộ máy nhà nước cấp huyên (quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh) 
HĐND huyện 
(quận, thị xã) 
UBND huyện 
(quận, thị xã) 
Toà án nhân dân huyện 
(quận, thị xã) 
Viện Kiểm sát nhân dân huyện 
(quận, thị xã) 
Sơ đồ phân cấp bộ máy nhà nước 
Bộ máy nhà nước cấp xã (phường, thị trấn) 
HĐND xã (phường, thị trấn) 
UBND xã (phường, thị trấn) 
I 
II 
IV 
III 
Sơ đồ phân công bộ máy nhà nước 
Các viện kiểm 
soát quân sự 
Các toà án quân 
sự 
UBND xã 
(phường, thị trấn) 
HĐND xã 
(phường, thị trấn) 
Viện KSND 
huyện (quận, 
 thị xã) 
Toà án nhân dân 
huyện (quận, thị xã) 
UBND huyện 
(quận, thị xã) 
HĐND huyện 
(quận, thị xã) 
Viện KSND tỉnh 
(thành phố) 
Toà án nhân dân 
tỉnh (thành phố) 
UBND tỉnh 
(thành phố) 
HĐND tỉnh 
(thành phố) 
Viện KSND tối 
cao 
Toà án nhân dân 
tối cao 
Chính phủ 
Quốc hội 
Các cơ quan 
kiểm soát 
Các cơ quan 
xét xử 
Các cơ quan 
hành chính 
Các cơ quan 
quyền lực đại 
diện của nhân dân 
Bản chất của nhà nước pháp quyền XHCN VN 
 Điều 2, Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam 
 năm 1992 
“Nhà nước CHXHCN VN là nhà nước pháp quyền 
XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. 
Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà 
nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với 
giai cấp công nhân và đội ngũ trí thức.Quyền lực 
nhà nước là thống nhất,có sự phân công và phối hợp 
giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các 
 quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp ” 
b. Bản chất của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam 
 Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành quả cách mạng của quần chúng nhân dân lao động do giai cấp công nhân lãnh đạo. Nhà nước ta mang bản chất của giai cấp công nhân. 
Bản chất giai cấp công nhân 
 biểu hiện: 
Tính nhân dân 
Tính dân tộc 
Tính nhân dân 
Nhà nước của dân, do nhân dân lập nên và nhân dân tham gia quản lí 
Nhà nước thể hiện ý chí, lợi ích và nguyện vọng của nhân dân 
Nhà nước là công cụ chủ yếu để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình 
Nhân dân thực hiện quyền làm chủ 
Tính dân tộc 
Kế thừa và phát huy những truyền thống, bản sắc tốt đẹp của dân tộc 
Có chính sách dân tộc đúng đắn, chăm lo lợi ích mọi mặt của các dân tộc trong cộng đồng dân tộc Việt Nam 
Thực hiện đại đoàn kết dân tộc 
Truyền thống yêu nước 
Truyền thống cần cù lao động 
Truyền thống tương thân tương ái 
Các dân tộc bình đẳng cùng phát triển 
c. Chức năng của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam 
 1.- Chức năng Bạo lực, chấn áp: trấn áp sự phản kháng của giai cấp bóc lột và các thế lực thù địch trong và ngoài nước để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ những thành quả của cách mạng xã hội chủ nghĩa. 
Sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc 
 2.- Tổ chức và xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa , nền văn hoá xã hội chủ nghĩa và con người xã hội chủ nghĩa 
Xây dựng, phát triển kinh tế 
 Xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc 
Con 
người 
mới 
 phát 
triển 
toàn 
 diện 
 Nhà nước bóc lột 
Dùng bạo lực trấn áp nhằm 
bảo vệ và duy trì sự bóc lột của 
thiểu số (g/c thống trị) đối với 
 đa số và NDLĐ (g/c bị trị) 
 Chức năng tổ chức xây dựng 
cũng là nhằm đem lại sự giàu 
có và sự bóc lột ngày càng 
nhiều hơn của g/c thống trị. 
 Nhà nước XHCN 
Trấn áp sự phản kháng của 
 g/c bóc lột và các thế lực thù 
 địch trong và ngoài để bảo vệ 
 TQ bảo vệ thành quả của 
CM CNXH 
* Tổ chức và XD chế độ XHCN 
 xây dựng nền kinh tế XHCN, 
cộng sản chủ nghĩa, nền 
văn hoá và con người XHCN. 
Chức năng bạo lực trấn áp và tổ chức xây dựng của 
nhà nước pháp quyền CHXN có quan hệ hữu cơ và 
thống nhất với nhau, trong đó, chức năng tổ chức 
và xây dựng là quan trọng hơn và giữ vai trò quyết định. 
Thế nào là hệ thống chính trị? 
Là một chỉnh thể bao gồm các tổ chức chính trị xã hội hợp pháp như các đảng phái chính trị, nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội khác cùng những mối quan hệ qua lại của chúng. 
Hệ thống chính trị XHCN ở nước ta gồm những tổ 
chức nào ? 
 Đảng Cộng Sản Việt Nam – Nhà nước CH XHCN Việt Nam – 
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – Công Đoàn – Đoàn TN – Hội 
Phụ Nữ– Đội thiếu Niên – Hội nông dân – và các tổ chức 
chính trị khác. Lấy liên minh Công – Nông – Trí thức làm 
nền tảng dưới sự lãnh đạo của Đảng để thực hiện quyền 
làm chủ của nhân dân và xây dựng CNXH 
Vai trò của nhà nước pháp quyền trong hệ thống 
chính trị XHCN VN 
Vai trò của nhà nước pháp quyền trong hệ thống 
chính trị XHCN VN 
 1.- Nhà nước là thiết chế có vai trò trực tiếp trong việc thể chế 
hóa và tổ chức thực hiện đường lối chính trị của Đảng cộng sản. 
 2.- Là công cụ hữu hiệu để Đảng thực hiện vai trò lãnh đạo đối 
 với toàn xã hội trong quá trình xây dựng xã hội mới. 
 3.- Là công cụ bén nhất trong cuộc đấu tranh với mọi mưu đồ đi ngược lại lợi ích của nhân dân . 
 4.- Là công cụ chủ yếu của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng 
 và bảo vệ tổ quốc. 
 5.- Là thiết chế tổ chức có hiệu quả việc xây dựng xã hội mới – 
CNXH 
 6.- Thể chế hoá và tổ chức thực hiện quyền dân chủ chân chính 
củanhân dân.