Bài giảng Địa lí Lớp 10 - Tiết 12, Bài 11: Khí quyển, sự phân bố nhiệt độ không khí trên trái đất

KhÝ quyÓn, sù ph©n bè 
 nhiÖt ®é kh«ng khÝ 
 trªn Tr¸i ®Êt 
Tiết 12: Bài 11 
Khí quyeån laø lôùp khoâng khí bao quanh Traùi Ñaát , luoân chòu aûnh höôûng cuûa Vuõ Truï , tröôùc heát laø Maët Trôøi . 
I- KHÝ QUYÓN 
Nit¬ 78,1% 
Oxi 20,43% 
H¬i n­íc vµ c¸c khÝ kh¸c 1,47% 
Thµnh phÇn cña khÝ quyÓn 
Oxi vµ h¬i n­íc cã vai trß quan träng thÕ nµo ? 
KhÝ quyÓn lµ líp vá b¶o vÖ Tr¸i § Êt , cã vai trß quan träng ® èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sinh vËt . 
1- CÊu tróc cña KhÝ quyÓn 
Giíi h¹n, ® Æc ® iÓm 
vai trß cña c¸c tÇng 
khÝ quyÓn ? 
Các tầng khí quyển 
vị trí  độ dày 
Đặc điểm 
Vai trò 
Đối lưu 
Bình lưu 
Tầng giữa 
Tầng ion 
Tầng ngoài 
CÊu tróc cña khÝ quyÓn 
Các tầng khí quyển 
vị trí  độ dày 
Đặc điểm 
Vai trò 
Tầng đối lưu 
ở XĐ: o →16km 
ở cực : 
0 →8km 
Kk chuyển động theo chiều thẳng đứng . 
T o giảm theo độ cao(Đỉnh tầng nhiệt độ là -80 o c). 
Chứa 80% kk,3/4 lượng hơi nước . 
Hơi nước giữ 60%và CO 2 giữ 18%nhiệt độ bề mặt TD toả vào kk . 
Bụi , muối , khí  
Điều hoà t o của trái đất có thể duy trì được sự sống . 
Là hạt nhân ngưng kết gây ra mây,mưa 
CẤU TRÚC KHÍ QUYỂN 
Các tầng khí quyển 
vị trí  độ dày 
Đặc điểm 
Vai trò 
Tầng bình lưu 
Từ giới hạn trên của tầng đối lưu đến 50km 
Kk khô và chuyển động theo chiều ngang . 
Nhiệt độ tăng theo độ cao . 
Có tầng ôzôn ở độ cao từ 22 đến 25km 
Tầng ôzôn bảo vệ trái đất khỏi tia cực tím . 
Các tầng khí quyển 
vị trí  độ dày 
Đặc điểm 
Vai trò 
Tầng giữa 
50km-80km 
T o giảm mạnh theo độ cao . 
Tầng iôn 
80km-800km 
Kk hết sức loãng chứa nhiều iôn mang điện tích âm hoặc dương . 
Phản hồi sóng vô tưyến từ mặt đất truyền lên . 
Tầng ngoài 
Từ độ cao khoảng 800km trở lên . 
Kk rất loãng , khoảng cách các phân tử khí tới 600km. 
Thành phần chủ yếu là heli và hidro . 
 Lôùp ozon coù taùc duïng loïc bôùt vaø giöõ laïi tia töû ngoaïi gaây nguy hieåm cho cô theå ngöôøi vaø ñoäng thöïc vaät 
H·y cho biÕt t¸c dông cña líp ozon ® èi víi sinh vËt còng nh ­ søc khoÎ con ng­êi 
2- C¸c khèi khÝ 
Tuøy theo vó ñoä vaø beà maët Traùi Ñaát laø luïc ñòa hay ñaïi döông , moãi baùn caàu ñeàu coù 4 khoái khí chính : 
Caùc khoái khí khaùc nhau veà tính chaát , luoân di chuyeån vaø bò bieán tính 
Khoái khí 
Tính chaát 
Kí hieäu 
Kieåu khoái khí 
( luïc ñòa , ñaïi döông ) 
Khoái khí cöïc 
( baéc cöïc , nam cöïc ) 
Raát laïnh 
A 
Kieåu haûi döông (Am) 
Kieåu luïc ñòa (Ac) 
Khoái khí oân ñôùi 
Laïnh 
P 
Kieåu haûi döông (Pm) 
Kieåu luïc ñòa (Pc) 
Khoái khí chí tuyeán 
( nhieät ñôùi ) 
Raát noùng 
T 
Kieåu haûi döông (Tm) 
Kieåu luïc ñòa ( Tc ) 
Khoái khí xich ñaïo 
Noùng aåm 
E 
Kieåu haûi döông ( Em ) 
Khoái khí xích ñaïo 
Khoái khí cöïc 
Khoái khí chí tuyeán 
Khoái khí oân ñôùi 
C¸c khèi khÝ 
3- Fr«ng (F) 
Lµ mÆt tiÕp xóc gi÷a hai khèi khÝ cã nguån gèc , 
 tÝnh chÊt kh¸c nhau 
D¶i héi tô nhiÖt ® íi : 
Trªn mçi b¸n cÇu cã hai fr«ng c¬ b¶n , fr«ng 
® Þa cùc (FA) vµ fr«ng «n ® íi (FP) 
N¬i tiÕp xóc cña c¸c khèi khÝ xÝch ®¹o ë b¸n cÇu B¾c 
vµ b¸n cÇu Nam 
Fr«ng – mÆt tiÕp xóc cña hai khèi khÝ 
cã tÝnh chÊt kh¸c nhau 
Em cã nhËn xÐt g× vÒ thêi tiÕt khu vùc cã fr«ng ®i qua? 
N¬i Fr«ng ®i qua cã sù biÕn ® æi thêi tiÕt ® ét ngét , 
hay cã m­a 
Fr«ng – mÆt tiÕp xóc cña hai khèi khÝ 
cã tÝnh chÊt kh¸c nhau 
II - Sù ph©n bè cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ 
trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt 
1- Bøc x¹ vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ 
Ph©n phèi bøc x¹ mÆt trêi 
Bøc x¹ lµ c¸c dßng vËt chÊt vµ n¨ng l­îng cña MÆt Trêi tíi Tr¸i § Êt 
Kh«ng khÝ tÇng ® ối l­u ®­ îc cung cÊp nhiÖt lµ do nhiÖt cña bÒ mÆt Tr¸i § Êt ®­ îc MÆt Trêi ® èt nãng 
Gãc chiÕu cña tia bøc x¹ MT cµng lín th × c­êng ®é bøc x¹ cµng lín vµ l­îng nhiÖt thu ®­ îc cµng nhiÒu 
a) Ph©n bè theo vÜ ®é ®Þa lÝ 
2- Sù ph©n bè nhiÖt ®é cña kh«ng khÝ trªn Tr¸i §Êt 
Vó ñoä 
Nhieät ñoä trung bình naêm ( 0 C) 
Bieân ñoä nhieät ñoä naêm ( 0 C) 
0 ( 0 C) 
24,5 
1,8 
20 ( 0 C) 
25,0 
7,4 
30 ( 0 C) 
20,4 
13,3 
40 ( 0 C) 
14,0 
17,7 
50 ( 0 C) 
5,4 
23,8 
60 ( 0 C) 
-0,6 
29,0 
70 ( 0 C) 
-10,4 
32,2 
Sù thay ® æi nhiÖt ®é trung b×nh n¨m 
vµ biªn ®é nhiÖt ®é n¨m theo vÜ ®é ë BBC 
Dùa vµo b¶ng sè liÖu nhËn xÐt 
- Sù thay ® æi nhiÖt ®é trung b×nh n¨m theo vÜ ®é. 
- Sù thay ® æi biªn ®é nhiÖt ®é n¨m theo vÜ ®é. 
a) Ph©n bè theo vÜ ®é ®Þa lÝ 
 NhiÖt ®é kh«ng khÝ gi¶m dÇn tõ xÝch ®¹o vÒ 2 cùc 
 ( tõ vÜ ®é thÊp ® Õn vÜ ®é cao ) 
 Biªn ®é nhiÖt t¨ng tõ vÜ ®é thÊp ® Õn vÜ ®é cao 
b) Ph©n bè theo lôc ®Þa vµ ®¹i d­¬ng 
Nhaän xeùt vaø giaûi thích söï thay ñoåi cuûa bieân ñoä nhieät ñoä ôû caùc ñòa ñieåm naèm treân khoaûng vó tuyeán 52 0 B? 
- NhiÖt ®é trung b×nh n¨m cao nhÊt vµ thÊp nhÊt 
® Òu ë lôc ® Þa 
 + Hµn cùc VÐc-kh«i-an (67oB, 134o§) cã nhiÖt ®é 
trung b×nh n¨m lµ -160C 
 +§­ êng ®¼ng nhiÖt trung b×nh n¨m cao nhÊt lµ ®­ êng 
300C bao quanh hoang m¹c Sahara cña ch©u Phi. 
- §¹i d­¬ng cã biªn ®é nhiÖt nhá , lôc ® Þa cã biªn ®é 
nhiÖt lín do sù hÊp thu nhiÖt cña ® Êt vµ n­íc kh¸c nhau . 
c) Ph©n bè theo ®Þa h×nh 
Quan s¸t h×nh vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a h­íng ph¬i 
cña s­ên nói víi gãc nhËp x¹ vµ l­îng nhiÖt nhËn ®­ îc . 
- NhiÖt ®é kh«ng khÝ gi¶m theo ®é cao 
- NhiÖt ®é kh«ng khÝ thay ® æi theo ®é dèc vµ h­íng 
ph¬i cña s­ên nói . 
Nhieät ñoä khoâng khí thay ñoåi khi coù söï taùc ñoäng cuûa nhaân toá : doøng bieån noùng , laïnh ; lôùp phuû thöïc vaät , hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa con ngöôøi .